Het kan zijn dat jouw hond aanvalt zonder waarschuwing. We zeggen er vaak bij dat ‘ie dat eerder nooit deed’ of dat de hond echt geen waarschuwing geeft. Maar is dat echt zo? Of zag jij de waarschuwing niet?
Waarom valt je hond ineens uit?
Een hond is niet “ineens” agressief. Een hond valt niet vaak “ineens” uit. Toch lijkt dat voor ons wel vaak het geval. Een hond die uitvalgedrag vertoont heeft vaak al te maken met negatieve emoties die een tijdje aan het sudderen zijn.
Daarom is het heel belangrijk dat je begrijpt waar hondengedrag vandaan komt en dat je de lichaamstaal van je hond goed kan lezen.
Het kan zijn dat het je opvalt in het moment zelf. Dus je loopt ergens en “ineens” doet je hond iets. Het kan ook zijn dat je hond de eerste periode, met jou, dit gedrag niet liet zien en nu “ineens” uitvalt.
Oorzaken uitval gedrag hond
- Je hond komt bij een broodfokker vandaan en loopt op alle fronten achter
- Er is sprake van (plotselinge) pijn (lichamelijk ongemak speelt een belangrijke rol bij gedragsproblemen)
- Onzekerheid
- Frustratie
- Negatieve leerervaringen (bijvoorbeeld in de socialisatiefase: wat is een goede socialisatie van honden?)
- Angst
- Je hond komt bij een slechte fokker vandaan (ergens in een schuur achter op het erf opgegroeid)
- Je hond heeft negatieve leerervaringen opgedaan
- Je hond is tijdens de socialisatie blootgesteld aan willekeurige en random prikkels (zonder zijn signalen te herkennen). Dit werkt averechts en vaak niet bevorderlijk
- Een negatieve emotie: je hond vindt het spannend
- Het stressemmertje van je hond zit tjokvol!
- Aangeleerde hyperactiviteit
- Triggerstacking
- De signalen van de hond worden niet herkend (dus stapt hij over op grovere signalen die we vaak wel herkennen)
- Je hond heeft veel stress in zijn systeem
Wat betekent uitvalgedrag?
Bij uitvalgedrag denken we heel snel aan die ene hond die half of totaal overstuur in de lijn hangt. Met veel bombarie en poespas. Het kost veel moeite om de hond onder controle te krijgen. Het moge duidelijk zijn dat dit zeker een vorm van uitvallen is.
Toch denk ik dat uitvallen ook in vele mindere maten zichtbaar kan zijn. En dat je hond alsnog een soort van uitvalt. Daarnaast vind ik uitvallen ook een vorm van reactiviteit. Bijvoorbeeld omdat je hond ongedurig is in huis. Je hond reageert op iedere scheet die er gelaten wordt zoals geluiden, voorbijgangers en andere prikkels.
Uitval gedrag kan er zijn als in:
- Blaffen
- Grommen
- Happen
- Bijten
- In de riem hangen
- In de riem bijten
- Ergens op afstormen
- Heel veel bombarie maken
- In jouw arm bijten
- Bevriezen
- Vlucht reactie
- Vecht reactie
In welke situaties kan je hond uitvalgedrag laten zien?
Je hond kan uitvallen:
- Bij het zien van andere honden
- Naar de baby
- Naar een puppy
- Richting katten
- Bij het zien van mountainbikers
- Bij het zien van een bakfiets
- Wanneer vreemden hem willen aaien
- In de tuin
- Kinderen die aan het rennen, steppen, schreeuwen zijn
Het uitvalgedrag van je hond is vaak niet plotseling
Het uitvalgedrag van je hond kan aanvoelen als “plotseling”. In de meeste gevallen is het gedrag niet zo plotseling als lijkt. Er zijn wel honden die heel snel kunnen overschakelen tussen alle signalen. Voor je het weet zitten ze in een hogere zone. Dat kan zelfs wel per (ras)hond verschillend zijn. Zoals de Terriër die heel snel kan gaan wisselen tussen 0-100.
In de meeste gevallen zie je wel signalen die een hond aangeeft voordat hij gaat uitvallen. Voordat hij iets doet wat meer bombarie, herrie en gedoe verzorgt. Die signalen zijn vaak het moment dat je hond ook nog voor rede vatbaar is.
Een hond die hoog zit, is heel vaak niet goed meer te bereiken.
Dat is geen ongehoorzaamheid en heeft niks te maken met dat je hond niet luistert. Luisteren is dan gewoon erg lastig.
Escalatieladder voor honden
De opbouw in conflict bij honden wordt weergegeven met de escalatieladder voor honden. Dat betekent dat je hond wel degelijk laat zien dat hij opbouwt alvorens hij gaat aanvallen. In de onderstaande afbeelding vind je hier een voorbeeld van.
Een opbouw in conflict kan je zien in twee situaties
- Op het moment zelf
- Door de tijd heen
Op het moment zelf betekent:
Je hond ziet prikkel X op afstand. Hij laat al verschillende signalen zien nog voordat hij gaat uitvallen. Op het moment dat de confrontatie heftiger wordt (bijvoorbeeld omdat de afstand kleiner wordt, of de prikkel heftig is voor jouw hond) gaat hij ook opbouwen in zijn signalen.
Hij is over zijn tolerantielevel heen. Hij kan het niet meer opbrengen om nog rustig te reageren.
Daar kan ‘ie niks aan doen. Dat is wat het copingmechanisme vechten of vluchten in hem aanwakkeren. Hij wordt aangezet tot actie!
Door de tijd heen
Een ander voorbeeld is dat de hond in het verleden te vaak in situaties is geweest waar hij die subtiele signalen communiceerde. De hond vond wel degelijk wat van de situatie. Alleen de signalen zijn nooit opgevallen. Daardoor zit de hond nu best wel hoog. Hij geeft aan dat het hem echt te heftig is. Ongeacht dat je weet wat de letterlijke onderliggende oorzaak is. Dat is en blijft maatwerk.
Hoe zie je dat een hond gaat aanvallen?
In de meeste gevallen kan je dit zien dankzij de subtiele signalen. Er zijn dus allerlei verschillende signalen. Je kan niet standaard zeggen dat een hond signalen X en Y laat zien voordat hij gaat aanvallen. Tegelijkertijd geeft de escalatieladder in de afbeelding hierboven en hieronder wel een indicatie.
Hoe een hond zijn signalen inzet hangt deels af van het individu en hoe zijn leerervaringen zijn geweest.
De subtiele signalen zijn signalen waarin de hond nog in een lage/neutrale gemoedstoestand zit. De hond laat subtiele signalen zien en kan op basis daarvan aangeven hoe hij zich voelt met behulp van stresssignalen en zijn lichaamstaal.
Hier heb je meer te maken met het level waar je hond zich nu in bevindt. Het gevolg van die signalen onbewust genegeerd hebben in het verleden maakt dat de hond direct op een bepaalde hogere trede gaat staan. Hij schiet direct in een rode/oranje zone. Dat is nu zijn associatie met prikkel X.
Signalen die je hond kan laten zien zijn:
- Langzamer lopen
- Kop laag houden
- Staart naar beneden/ tegen zijn billen aangeplakt
- In het begin stadium de oren wat naar achteren
- Fronsen
- Oversprong snuffelen (op de grond snuffelen, weer naar de prikkel kijken, snuffelen op de grond en de prikkel in de gaten houden)
- Kop wegdraaien
- Hijgen
- Wegkijken
- Tongelen
- Smakken
- Knipperen
- Gespannen lichaamshouding
- Gewicht naar voren verplaatst
- Fixeren
- Happen
- Mondhoeken strak
- Oren gespitst naar voren
De hond op de afbeelding hieronder laat een prachtige voorbode zien van eventueel ander gedrag. Ineens opspringen, blaffen, in de lijn hangen en er per se naartoe willen bijvoorbeeld. Deze hond laat duidelijk zien dat hij iets vindt van de situatie voor hem. Het kan ook zijn dat de hond juist wil vluchten en zich nog kleiner gaat maken.
Wat moet je doen als je hond uitvalt?
Wat je moet doen hangt heel erg af van de onderliggende oorzaak. Is het daadwerkelijk de negatieve emotie richting die ene prikkel waardoor je hond zo ‘aan’ gaat? Of speelt er wat anders? Het kan ook zijn dat er verschillende dingen tegelijkertijd een rol spelen.
Niet zelden zie ik dat verveling een belangrijke rol speelt. Of juist een gebrek aan duidelijkheid. De hond wordt er onzeker van. Hij heeft geen idee wat de bedoeling is. Daarom is mentale uitdaging voor je hond een heel belangrijk onderdeel. Niet alleen in hersenwerkjes, ook op andere manieren bijvoorbeeld.
Je kan dan denken aan een hondensport zoals detectiewerk, reddingswerk of speuren.
Maar ik zie ook vaak dat honden een gebrek hebben aan hondse activiteiten zoals snuffelen, graven, kauwen, likken, rollen en noem het maar op.
Voor mij is dit de reden dat je altijd begint bij het fundament te verstevigen. Om vervolgens te gaan bouwen, op dat stevige fundament.
Een onderdeel van het verstevigen van je fundament is dan bijvoorbeeld ook voeding aanpassen, pijn uitsluiten en zorgen voor de juiste supplementen/medicatie om je hond goed in zijn vel te laten zitten.
Bij lichamelijke klachten die stress veroorzaken is altijd de vraag wat was er eerst: het kip of het ei? Zijn er klachten vanwege de stress? Of stress vanwege de klachten?
Symptoombestrijding
Ik geloof dat het belangrijk is dat je vooral wat doet aan de onderliggende oorzaak van het probleem. Stel jouw hond ervaart een negatieve emotie bij het zien van andere honden. Bijvoorbeeld angst. Dan kan je allerlei trucjes toepassen, maar dan gaan we voorbij aan wat er daadwerkelijk speelt.
Daarnaast zal je ook zien dat je met behulp van die trucjes niet zo heel veel verder komt. Je kan de emotie bijvoorbeeld veranderen met behulp van counterconditionering en desensitisatie.
We richten ons vaak op symptoombestrijding. Denk ook aan bepaalde hulpmiddelen zoals:
- Antiblafband
- Gentle leader
- Sliplijntje hoog in de nek
- Anti trektuigjes etc.
- Druppels of supplementen (in de hoop dat we er dan wel van af zijn).
Dit zijn hooguit hulpmiddelen. En bij bepaalde hulpmiddelen is het gewoon extra jammer om ze zomaar in te zetten omdat ze een corrigerend effect hebben. Je hond voelt zich al niet op zijn gemak, gaan wij het ook nog corrigeren. Dat is lichtelijke discrepant en niet fijn voor de hond.
Wat doe je terplekke als je hond uitvalt?
In de meeste gevallen is het roeien met de riemen die je hebt. Althans, als je nog niet echt iets hebt gedaan aan de situatie. Je wilt namelijk gaan opbouwen.
Dit zijn vaak de moment dat je inderdaad moeten schreeuwen, stem verhooffen of corrigeren om te kunnen doordringen, als dat al werkt. Maar dat kan natuurlijk ook anders.
Wees je er van bewust dat dit echte maatwerk vragen zijn. Je hond is geen robot. En daarom vind ik dat je niet kan zeggen dat je standaard X of Y moet doen, dan gaan we voorbij aan wat er echt speelt.
Enkele tips zijn:
- Je let op de signalen van je. Je vergroot je kennis over de lichaamstaal van de hond en speelt op tijd in op zijn hulpvraag.
- Je vergroot waar mogelijk is de afstand.
- Op basis van counterconditionering en desensitisatie koppel je wat leuks aan de prikkel zodat de associatie ombuigt (dit heeft tijd nodig!)
- Je werkt met iets wat echt heel belonend is voor je hond. In de meeste gevallen is dat iets super lekkers. Kan ook een speeltje zijn die je niet dagelijks gebruikt.
- Je gaat bewuste momenten trainen en niet alleen tijdens je wandeling
- Je werkt aan het fundament, verlaagt de stress in het stressemmertje en verhoogt de kwaliteit van je hond zodat hij meer kan incasseren
Voorkomen is beter dan genezen en dat geldt in deze situaties ook. Je kan niet alles voorkomen. Dat is niet realistisch. Een antwoord willen vinden terwijl je hond op het moment suprême bepaald gedrag laat zien is niet realistisch. Dan zal je eerst alle andere lagen moeten afpellen.
Mijn hond wil geen beloningen als ‘ie uitvalt.
Als jouw hond in zone oranje of rood zit qua gemoedstoestand dan is er een hele grote kans dat hij geen beloningen meer kan aannemen. Dat heeft niks te maken met dat hij het niet zou willen of dat het niet werkt. Het heeft wel te maken met dat je hond in die zone al alle grenzen voorbij is. Hij kan niet meer luisteren en zijn aandacht vestigen op iets anders.
Er valt vaak nog veel winst te behalen als je hond zijn beloningen niet aanneemt. Er zijn meer opties dan je denkt!
Hoe corrigeer je een uitvallende hond?
Je wilt graag van het gedrag af. Het lijkt totaal ongewenst gedrag. Hoewel het natuurlijk ongewenst kan zijn voor jou. Betekent het niet dat dit uitvalgedrag zo buiten gewoon is.
Daarmee bedoel ik te zeggen: je hond is niet onopgevoed, de baas aan het spelen of de boel aan het terroriseren.
Je hond vindt kennelijk wat van de situatie en heeft er om die reden moeite mee. Er gebeurt op dat moment op emotioneel, mentaal en fysiek niveau heel veel.
Het is daarom zonde om te schreeuwen of je stem te verheffen of je hond te straffen.
Het heeft niks te maken met dat jouw hond je niet als leider ziet. Er zijn heel wat misverstanden over leiderschap in hondenland. We moeten niet vergeten dat de hond ook nog een eigen, interne beleving heeft.
