Mijn hond heeft stress. Het wordt veel gezegd. Maar wat betekent ‘stress’ eigenlijk?
Gedrag ontstaat nooit door maar één reden. Gedrag is een gevolg van iets. In dit artikel lees je wat er op fysiek niveau gebeurt en wat daaruit kan ontstaan.
Wat is stress?
Stress kan veroorzaakt worden door fysieke en/of emotionele factoren.
Waar zorgt stress voor?
Stress zorgt voor verandering in het evenwicht van het lijf van je hond. Dit gebeurt op fysiek en chemisch niveau. Die verandering noemen we homeostase.
Wat is homeostase?
Homeostase zorgt voor een aanpassing maar ook behoud van het evenwicht. Dit is om ervoor te zorgen dat het interne milieu in het lichaam stabiel blijft. Met het interne milieu bedoelen we bloed en weefselstoffen bijvoorbeeld. Wanneer er waardes zijn die afwijken, krijgen we het lichaam dat in actie komt.
Chemische reactie
Op chemisch niveau moet je dan denken aan de neurotransmitters en hormonen.
Die chemische reactie maakt dat er allemaal stofjes vrijkomen in het lichaam van je hond. Die stofjes zetten aan tot actie.
Fysieke reactie
Op fysiek niveau moet je denken aan hetgeen wat fysiek gebeurt en (soms) ook waarneembaar is. Dit is een reactie die ontstaat door de chemische reactie. Je lichaam wordt aangezet tot actie. Je zult deze fysieke reactie soms duidelijke kunnen zien zoals het hijgen en verwijdde pupillen bijvoorbeeld. Denk aan de stresssignalen die je hond kan laten zien. Minder goed waarneembaar is een hartslag die versnelt of de bloeddruk die omhoog gaat.
Bijvoorbeeld:
- Harstlag versnelt
- Sneller gaan ademhalen
- Spieren spannen zich aan
- Gevoelige maag/darmen
- Bloeddruk gaat omhoog
- Verwijdde pupillen
- Verandering in stofwisseling
>> Hier vind je alle stresssignalen op een rij.
Stress is een fysiek reactie, niet mentaal
Stress zit niet tussen de oren, het is een fysieke reactie. Het gebeurt in het lichaam van je hond.
Als die homeostase (het evenwicht) veranderd, dan zou je kunnen zeggen dat er sprake is van stress. Op fysiek en/of emotioneel niveau. In het lichaam of op emotioneel gebied veranderd er dus iets in dat evenwicht.
Dat wat er in het lichaam gebeurt is een gevolg van een fysieke of emotionele verandering. Een emotionele verandering is er bijvoorbeeld omdat je hond iets vindt van een bepaalde situatie. Je hond ervaart bepaalde emoties.
Je hond kan ook ‘positieve stress’ ervaren
Positieve stress klinkt wat gek. Het duidt aan dat we door positieve factoren ook ‘stress’ kunnen ervaren. Alleen we denken vaak dat ‘stress’ iets negatiefs is. Dat een hond het alleen ervaart als hij iets spannends, bedreigends of ongemakkelijks ervaart. We zeggen en denken het ook vaak. ‘Mijn hond zit niet lekker in zijn vel’, ‘ mijn hond heeft stress’ of ‘mijn hond voelt zich niet fijn’. Daarmee geven we eigenlijk aan dat het iets mentaals is. Dat het tussen de oren van de hond gebeurd. Terwijl het om een fysieke reactie gaat.
Die fysieke reactie kan ook ontstaan door positieve factoren, zoals opwinding, blijheid etc.
Factoren die nog steeds iets met je hond kunnen doen qua gedrag. Factoren die er alsnog voor kunnen zorgen dat dat stressemmertje van je hond vol(ler) raakt.
- De bal/tak gooien
- Iets leuks gaan doen
- Hondensporten (agility, flyball, frisbee)
- Spel
- Enzovoort
Wanneer er teveel (spannende) prikkels in een kort tijdsbestek zijn zonder hersteltijd kan er triggerstacking ontstaan.
Het opgewonden kind
Vergelijk het eens met een kind dat ontzettend opgewonden is omdat hij wat leuks gaat doen/krijgt. Hij is bijna jarig, gaat naar een pretpark of noem het maar op. Het kind dat stuitert, moeilijk kan slapen, zich niet goed kan concentreren. Allemaal omdat er straks wat gaat gebeuren.
Dat is een gevolg van die fysieke reactie van het lichaam Er worden alsnog stresshormonen aangemaakt in het lichaam (bijvoorbeeld adrenaline) die er voor zorgen dat er bepaalt ‘gedrag’ uit ontstaat.
Misschien herken je zelf wel die adrenaline kick wanneer je met iets leuks bezig bent. Of iets leuks verwacht.
Stress is niet per se het probleem
Stress is dus niet het probleem an sich, maar het gevolg van iets wat je hond bijvoorbeeld op fysiek en/of emotioneel niveau ervaart.
Stress is een natuurlijke reactie. Er gebeurt iets in het lichaam op het moment dat je hond uit evenwicht (dreigt) raakt. Het gevolg is een stressresponse.
Herstel van het evenwicht
Die stressresponse wil ervoor zorgen dat het evenwicht weer hersteld wordt. Oftewel: een stress response is een stress reactie. Verschillende stoffen nemen toe in het lichaam van je hond (adrenaline, cortisol, testosteron). Dit wil er graag voor zorgen dat het lichaam weer in balans komt als reactie op een bepaalde emotionele fysieke gebeurtenis. Die stoffen zorgen voor actie. Hieruit ontstaan bijvoorbeeld de stress signalen.
De stress niet kwijt kunnen
Wanneer je hond zijn stress niet ‘kwijt’ kan heeft dat wel degelijk consequenties. Consequenties die je terug ziet in zijn gedrag. Een afbouw van die stresshormonen is essentieel. Het zorgt ervoor dat het prikkelemmertje van je hond niet overstroomt of binnen no-time weer vol zit.
Zaken zoals rust, mentale uitdaging, gezondheid e.d. zijn van die factoren om stress te managen.
Wanneer die hormonen onvoldoende kunnen ‘afvloeien’ blijft de stress aanwezig. Hier kan gedrag uit ontstaan. Het stressemmertje van je hond krijgt onvoldoende kans om te legen. Alles wat er bij komt wordt heftiger en heftiger. Dat geldt dus ook bij ‘positieve’ stress.
Daarnaast kunnen er hierdoor ook lichamelijke klachten ontstaan. Een gebrek aan afbouw van die stresshormonen kan dus zorgen voor een mentale (gedragsproblemen bijvoorbeeld) en fysiek reactie (bijvoorbeeld lichamelijke klachten). Deze twee factoren hebben ook nog weer invloed op elkaar.
Op dat moment draai je eigenlijk rondjes.
Verveling zorgt ook voor stress
Verveling bij honden zorgt ook voor stress. Wanneer je hond zijn ‘ei’ niet kwijt kan. Wanneer je hond niet voldoende uitgedaagd wordt bijvoorbeeld. Verveling zorgt voor frustratie en irritatie. Onderprikkeling zorgt ook voor overprikkeling.
Het zorgt voor een rusteloos, nutteloos gevoel. Je hond raakt er geprikkeld van. Als verveling maar lang genoeg aanwezig slaat het om naar frustratie en stress. Hier ontstaat wel degelijk gedrag uit. Gedragingen die ontzettend veel kunnen lijken op overprikkeling.
Een fysiek reactie op een stressor
Wanneer je hond een situatie herkent die stress veroorzaakt ontstaat er een fysieke reactie. We noemen dat een stressor. Een stressor kan van alles zijn. Op emotioneel gebied is het bijvoorbeeld een reactie op een bepaalde prikkel (dit zie je veelal).
Anderzijds kan het ook een reactie op fysiek niveau zijn. Een concreet voorbeeld is verandering van temperatuur (kou-hitte). In zijn hoofd ontstaat er op dat moment een proces Een reflexmatig proces.
Het is een reflex
Wanneer je hond een bedreiging voor zijn evenwicht ervaart treed er een reflex in werking. Het lichaam wordt aangezet tot actie. De stresshormonen kom in het lichaam zodat je hond snel iets kan doen. Dit zorgt er ook voor dat het prikkel/stress emmertje van je hond voller en voller raakt en mogelijk te vol zit of overstroomt.
Dat reflex is een gevolg van al die stresshormonen die in het lichaam aanwezig zijn. Daar ontstaat gedrag uit. Dat gedrag, dat kan je hulpvraag zijn bijvoorbeeld. Met als gevolg ook nog eens dat je je hond er niet meer uit kan halen, omdat hij niet meer te bereiken is. Dat is omdat er heel veel, in een snel tempo, gebeurt is op fysiek niveau bij je hond.
Een hoog stress gehalte zorgt voor bepaalt gedrag
Als gevolg van dat hoge stress gehalte ontstaat er bepaalt gedrag. Dat kan dus van alles zijn en vaak de hulpvraag die we ervaren met onze hond. Een reactie op een bepaalde prikkel bijvoorbeeld.
Dit proces is eigenlijk een manier om de overlevingskans van je hond te vergroten. Het is iets wat in het lichaam gebeurt. Een actie die er uit kan ontstaan is bijvoorbeeld: vluchten.
Er zijn verschillende stofjes die vrijkomen die effect hebben op het gedrag van je hond.
Stress is geen gevoel of emotie, het is een reactie op een gevoel of emotie bijvoorbeeld. Het is niet iets mentaals, maar iets wat fysiek gebeurd. Het is een reactie.
Copingmechanisme; manieren om vervolgens te reageren
Wanneer er vervolgens een stressresponse is kan je hond copingmechanismes laten zien.
Het is een reactie op de bedreiging die je hond ervaart. Een manier om om te gaan met stress. We kennen ze als:
- Vechten
- Verstijven (verstarren, bevriezen)
- Vluchten (verstoppen, verdwijnen, ontwijken bijvoorbeeld)
- Fiddle About
De emotie en stress zorgen dus voor een copingmechanisme.
Verschillende factoren voor het gedrag
Er zijn verschillende factoren die zorgen voor het gedrag van je hond. Stress is een onderdeel hiervan. Een belangrijk onderdeel weliswaar. Maar niet enkel het probleem. Er moet intern meer veranderen dan alleen maar stress wegnemen. Het is wel goed om te weten wat je hond doet als hij stress heeft.
Hoe voelt jouw hond zich?
Het gaat dus niet enkel door welke omstandigheid jouw hond stress ervaart. Maar wat hij voelt? Wat gebeurt er bij je hond? Omdat daar een belangrijke kern van het probleem ligt.