Om maar meteen met de deur in huis te vallen. Er is niks geks aan een teef die haar poot optilt om te plassen. De stelligheid dat dit gaat over enkel een dominante teef of dat teven simpelweg niet markeren is niet zo eenduidig neer te zetten en mist vooral behoorlijk wat kennis.
Misschien heb je het wel eens gezien: je teefje hurkt om te plassen, maar steekt ineens een achterpoot de lucht in alsof ze een reu is. Je bent niet de enige die zich afvraagt waarom ze dat doet.
Normaal associëren we pootheffen met reuen, maar ook vrouwelijke honden kunnen dit gedrag vertonen eigenlijk komt het vaker voor dan je zou denken.
In dit artikel duiken we in de mogelijke oorzaken. We bekijken uiteenlopende redenen (van hormonen tot nabootsen). Belangrijk om alvast te benadrukken: gedrag is communicatie, dus probeer het ‘op tillen van een poot’ te begrijpen in plaats van het weg te zetten in een hokje zoals “dominant” of “ik zoek er niks achter”.
Het belang van het totaalplaatje
Wat ten alle tijden mist in deze observatie is context. Het totaalplaatje van het gedrag van jouw hond. Als jouw dierenarts zegt (ik noem maar even een klassieker) dat je teef dit doet omdat ze dominant is. Dan mist het alles. Je kan er niks overzeggen omdat je naar van alles moet kijken om het concreet te maken.
Wat als een teefje markeert en haar pootje optilt tijdens het plassen?
Net als bij elk ander signaal of gedrag van de hond zijn er verschillende mogelijke oorzaken waarom een vrouwelijke hond haar pootje optilt tijdens het plassen.
Een hond die markeert of plasjes achterlaat tijdens het wandelen wordt nog teveel weg gezet als dominante hond. Dat is simpelweg tekort door de bocht.
Het is niet zo dat een hond die veel markeert dominant is. Integendeel, het kan net zo goed zijn dat deze hond juist buiten veel stress en onrust ervaart en hierdoor veel plasjes doet.
Een hond die hoog markeert is niet per se bezig om de dominanste hond van de wijk te zijn, ondanks dat hij zeker wat communiceert. Ook een onzekere hond kan dit doen.
Daarnaast blijft het een moment opname. Je bent afhankelijk van het moment voor je interpretatie over wat dat plasje al dan wel/niet betekent.
Waarom wordt er überhaupt gemarkeerd?
Het is niet zo dat je hond gewoon “random” aan het markeren is. Dit is een actie -> reactie gevolg. Het is een gevolg van een volle blaas. Maar dat is eigenlijk geen markeren, maar een plas doen.
Verder is het communicatie. En de vraag is dan: wat wil de hond (al dan niet bewust) dat er gecommuniceerd wordt? Waar is het een uiting van?
Enkele voorbeelden zijn?
- Stress
- Fysieke klachten (signalen kunnen zijn: veel drinken, voeding
- Communicatie naar de omgeving (andere honden, loops zijn en wel gekozen willen worden, informatie over hoe de ander in zijn vel zit en wie hij/zij is)
- Communicatie signaal (bijv. kalmerend of inzetten om afstand te willen vergroten)
- Niet op zijn/haar gemak zijn
- Ontladingsplasjes (hé hé, dat was wat!)
- Interactie dynamiek
- Het ruikt er gewoon heel erg lekker
- Opwinding
Je kan hier geen nuttige conclusies aan verbinden zonder te weten waar het echt over gaat. Context is essentieel. Maatwerk ook. Hier kunnen verschillende oorzaken elkaar overlappen.
Oorzaken van het plassen met een poot omhoog.
Ik ga hieronder een aantal oorzaken voor je uitwerken. Context is altijd belangrijk als je gedrag gaat beoordelen. Ook bij het beoordelen en trekken van conclusies rondom deze hulpvraag gaat het niet om maar één oorzaak. Een hond die “plasjes” doet heeft daar -tig verschillende redenen voor. En het kan van alles betekenen.
De hormonen (loopsheid) en invloed van sterilisatie
Tijdens de loopsheid (de periode dat een teef vruchtbaar is) kan haar plasgedrag veranderen. Sommige niet-gesteriliseerde teven gaan in deze fase kleine beetjes plassen op verschillende plekken (urinemerken) en kunnen daarbij een pootje heffen om hun bereidheid tot paren kenbaar te maken. Hier is het dus communicatie.
Na een sterilisatie (wanneer de eierstokken verwijderd zijn) daalt de productie van geslachtshormonen, wat vaak betekent dat dit hormonale markeerdrang afneemt.
Uit een kleine studie met Jack Russell-terriërs bleek bijvoorbeeld dat sterilisatie op zich geen enorm verschil maakte in hoe vaak de teefjes markeerden, maar wél dat teven in hun loopsheid veel vaker urineerden om een boodschap achter te laten. Dit is ook natuurlijk gezien heel logisch, want ze zijn klaar om eventueel te paren. Dat is hoe de natuur werkt.
Met andere woorden: een gesteriliseerde hond mist de pieken in hormonen tijdens de loopsheid, waardoor dit specifieke “plas-en-markeer”-gedrag meestal minder wordt. Toch kan een teefje dat vóór sterilisatie haar pootje hief uit gewoonte dit nadien blijven doen, het is dan onderdeel van haar gedragsrepertoire geworden.
Elke hond reageert anders op zo’n hormoonverandering.
Plashouding
Net als poep houdingen en plekjes zijn er ook gewoon favoriete plashoudingen. Onderzoek toont aan dat teefjes verschillende plasposturen aannemen, waaronder de “squat-raise” en zelfs de “handstand” houding. Deze variatie in houding kan afhangen van factoren zoals locatie, leeftijd en reproductieve status
Pijn of ongemak (medische oorzaken)
Gewrichtsklachten (zoals artrose in heupen of knieën) of rugpijn kunnen het voor een hond onaangenaam maken om diep door de achterpoten te zakken. Door één poot omhoog te tillen, verplaatst ze haar gewicht en ontlast ze mogelijk een pijnlijke kant.
Ook urineweginfecties kunnen het plasgedrag beïnvloeden: de hond voelt vaker aandrang en probeert kleine beetjes te doen (wat op markeren lijkt).
In dat geval kan het helpend zijn om scherp te zijn op signalen als persen zonder veel urine, janken tijdens het plassen of direct daarna de staart ongemakkelijk indraaien – dit soort tekenen kunnen wijzen op pijn of een medisch probleem In zulke gevallen is het pootje heffen meer een compensatie om ongemak te vermijden dan een bewuste keuze.
Een plotselinge verandering in plashouding kan wijzen op lichamelijk ongemak. Als je teefje normaal altijd gehurkt plaste en nu ineens een poot optilt, is het goed om te bedenken of pijn een rol speelt.
Voorbeeld
Een tijdje geleden had ik een Teckel teefje in traject die dit ook deed. Het was niet eens een plotselinge verandering. Het pootje omhoog tillen tijdens het plassen en markeren sloop er gewoon bij in. Na medisch onderzoek bleek dat de Teckel ook de rug aan het ontlasten was omdat de andere “squat” plas houding fysiek ongemak opleverde. De hond had een hernia.
Markeergedrag bij een hond
Laten we even helder hebben. Markeren is gewoon doodnormaal. Het kan wel een signaal zijn. Voor jou ook. Omdat het je informatie geeft.
Praktijkvoorbeeld Dex de rescue hond uit Roemenië
Toen Dex de eerste les bij mij kwam om samen met hem en zijn baasjes aan de slag te gaan ging ik kijken naar zijn signalen. Wat doet hij? Hoe ziet dat er uit? Hoe zit hij in zin vel? Zie ik pijn signalen etc.
Eén van de opvallende signalen was dat hij zich zelf heel veel aan het “uit” schudden was (echt overdreven) en hij markeerde veel, heel veel. Daarnaast had Dex ook veel hulpvragen. Bijvoorbeeld buiten t.o.v. prikkels. Maar ook überhaupt de emotionele beleving t.o.v. buiten.
Dex vond het allemaal erg veel en kon dit mentaal en emotioneel maar moeilijk verwerken.
Dex was hier niet dominant of gewoon “zomaar” veel aan het markeren. Toen ze aan de slag gingen met de emotionele beleving ten opzichte van buiten en het stressemmertje gingen legen namen de signalen van teveel markeren en teveel schudden af. Nu werd het weer mooi ingezet als communicatie. Het viel weer binnen de kaders van wat je normaal gesproken ziet.
Wat als je teefje markeert?
Ook teefjes markeren. Het is tenslotte communicatie. Dus waarom zou een teef die achterwege laten? Het wordt gemiddeld genomen (maar daar kan je niet vanuit gaan) wel anders ingezet als bij reuen. Ook een teefje kan territorium afbakenen, laten weten dat ze er is geweest, informatie communiceren, stressplasjes doen, en geurtjes achterlaten als reactie op andere geurtjes in de omgeving (= communicatie).
Natuurlijk is het zo dat hoe hoger de plasvlek, hoe duidelijker de boodschap voor andere honden die langskomen. Duidelijk is alleen wat anders dan dominant.
Dit gedrag kan óók bij minder zelfverzekerde honden voorkomen, maar dan met een andere motivatie. Een onzekere of gestreste hond kan juist vaker kleine plasjes maken om zichzelf gerust te stellen of spanningen te verbreken. Dit is wederom communicatie.
Daarnaast is de vraag of een hogere plasplek altijd per definitie bewust wordt uitgekozen. Want ook hierin spelen factoren als leeftijd, hondenras, mogelijkheiden, grootte van de hond etc. een belangrijke rol.
Bijvoorbeeld
Sommige honden markeren om hun visitekaartje achter te laten. De hond kan dan de urine onderzoeken in plaats van direct aan haar te komen snuffelen. Dit zie je soms gebeuren bij honden die (snel) overweldigd worden door een (opdringerige) snuffelaar. Ze stappen opzij en doen een plasje. Soms zorgt dit ervoor dat de andere hond dan daar de aandacht op richt.
Zo’n markeerpasje is dus in dit geval meer een kalmerend signaal dan een teken van dominantie. Hetzelfde gedrag: pootje heffen en markeren kan dus voortkomen uit zowel groot zelfvertrouwen als juist (een tikkeltje) onzekerheid.
De context en lichaamstaal van je hond vertellen je welke van de twee het is. Dat het communicatie is een gegeven. En dat maakt het ook reuze interessant (en geeft heel veel nuances weer).
Het nabootsen van andere honden (sociale invloed)
Honden leren veel door naar elkaar te kijken. Het is dan ook mogelijk dat je teefje het pootheffen heeft gekopieerd van honden in haar omgeving. Groeit een jonge teef op samen met reuen die allemaal hun poot optillen, dan kan ze dat gedrag simpelweg overnemen. Dit is een vorm van mimiek of sociale leer. Sommige baasjes merken dit vooral na sterilisatie: hun teefje ging bijvoorbeeld pas na de sterilisatie haar poot optillen.
Een duidelijke wetenschappelijke verklaring is er niet, maar er zijn wel theorieën. Zo zou de veranderde hormoonhuishouding na sterilisatie subtiele gedragsveranderingen kunnen geven, of misschien valt het de eigenaar pas op in die periode. Hoe dan ook, imiteren van soortgenoten is een bekende factor. Je hond ziet andere honden een bepaalde houding aannemen en probeert dat zelf ook eens uit – blijkbaar bevalt het haar wel!
Omgevingsfactoren (ondergrond, obstakels etc)
Vergeet niet dat de situatie en omgeving ook invloed hebben op hoe een hond plast. Sommige honden kiezen spontaan voor een andere houding als dat comfortabeler is, bijvoorbeeld als ze net wakker zijn of midden in een speelse bui even snel willen plassen.
Je kunt je voorstellen dat hoog gras, natte ondergrond of prikkende struikjes een teefje minder aantrekkelijk vindt om volledig in te hurken. Door één achterpoot op te tillen of half te hurken voorkomt ze dat haar vacht of huid onnodig nat of vies wordt. Het zogeheten “racehorse-stand” (waarbij de hond iets voorover leunt en de achterpoten naar achter strekt) kan bijvoorbeeld prettig zijn om schone poten te houden. Ook als ze tegen een boom of paaltje plast, kiest ze vanzelf voor een poot omhoog om die verticale target te bereiken. Hier speelt dus comfort een rol: de houding die het minste gedoe oplevert met de omgeving wint.
Een hardnekkige conclusie: een teef die met haar poot omhoog plast is dominant
Een hardnekkige mythe is dat een teef die haar poot optilt “dominant” probeert te zijn. In werkelijkheid is dit gedrag meestal geen poging om de baas te spelen. Anders dan soms wordt gedacht, gaat een gehurkte of geheven plaspositie niet over machtsvertoon richting mens of hond in de omgeving.
Dominantie in de traditionele zin (de idee van een “alfahond” die de rangorde wil bevestigen) is bij dit gedrag een te simpele uitleg. Je teefje laat eerder een boodschap achter “hier ben ik geweest” of “dit is mijn plekje” zonder agressieve/assertieve bijbedoeling.
Zelfs als een zelfverzekerde hond haar poot heft om haar aanwezigheid te benadrukken, is het vooral een vorm van geurcommunicatie, geen uitdagende houding naar jou of andere honden. Het is belangrijk om die nuance te zien, zodat we het gedrag van onze honden niet verkeerd interpreteren.
Wat kun je eventueel wel doen?
Nu je weet waarom je hond mogelijk haar pootje heft, is de vraag: moet je er iets mee doen als baasje? In veel gevallen is dit gedrag volkomen normaal en onschuldig. Hier zijn een paar tips over hoe je ermee om kunt gaan:
- Check op medische oorzaken: Blijf oplettend op signalen dat er toch iets mis is. Als jouw teefje ineens begint met pootheffen waar ze voorheen altijd hurkte, of als ze blijft proberen te plassen zonder resultaat, overweeg dan een bezoek aan de dierenarts. Better safe than sorry: uitsluiten van een blaasontsteking, pijn of andere problemen is belangrijk voor je hond’s welzijn. Zeker bij oudere honden is het verstandig om bij een gedragsverandering even een medische check te doen – misschien heeft ze last van stijve gewrichten en kan pijnstilling of supplementen haar helpen zodat ze weer comfortabel kan plassen zonder rare houdingen.
- Voorkom symptoombestrijding: Of je teefje nou in huis gaat plassen of buiten veel markeert, je hebt te kijken naar de waarom vraag. Ik kan wel zeggen je moet je omgeving aanpassen, alleen als dat niet het probleem is dan ben je maar gewoon wat aan het doen. Je hebt te sturen op gegevens – niet standaarden en gemiddelden.
- Stressmanagement en emotionele triggers: Overweeg verder (in overleg met een gedragstherapeut) of er stressfactoren zijn die het markeren triggeren, en pak die aan. Bijvoorbeeld meer rust in huis, duidelijke routines, emotionele beleving ten opzichte van triggers, activiteiten die je met je hond, contact en spel met andere hond. Dan zul je zien – net als in het voorbeeld bij Dex – dat het afneemt simpelweg omdat je de kern hebt aangepakt.
Breng eens een bezoekje aan een een osteopaat of fysiotherapeut
Fysiek ongemak wordt niet alleen maar uitgesloten bij een dierenarts. Ik zelf heb altijd de voorkeur om beiden te doen. Als jij wilt weten of er fysiek ongemak is of niet plan dan een bezoek bij een fysiotherapeut of osteopaat.
Dit is overigens sowieso geen overbodige luxe om 1 keer in het jaar met je hond op te pakken. Een hond heeft genoeg te verduren en net als jij en ik kan ook hij met spanning in zijn lijf lopen. Dat kan alleen al door een net iets te lompe beuk van een andere hond die op hem kwam aanlopen of het tegen een lantaarnpaal aanlopen tijdens het niet opletten tijdens de wandeling.
Wanneer naar de dierenarts?
In de meeste gevallen is een teefje dat haar poot optilt tijdens het plassen geen reden tot paniek. Toch zijn er situaties waarin je beter even een dierenarts kunt raadplegen:
- Abrupte gedragsverandering: Als je hond plotseling begint met dit gedrag terwijl ze het nooit eerder deed, is het verstandig om alert te zijn. Een oude spreuk in de dierenwereld is: “gedragsverandering = mogelijk medische oorzaak”. Het kan zijn dat ze pijn heeft of moeite met plassen, waardoor ze een andere houding aanneemt. Laat de dierenarts haar dan nakijken om eventuele problemen uit te sluiten of te behandelen.
- Pijnsignalen: Let goed op of je hond ongemak toont tijdens het plassen. Huilen, janken of heel vaak hurken zonder dat er veel uit komt, zijn alarmsignalen. Ook subtielere hints – zoals na het plassen meteen de staart omlaag klemmen of overdreven likken aan de vulva kunnen wijzen op pijn of irritatie. Dit gedrag rechtvaardigt zeker een dierenartsbezoek. Het kan iets eenvoudigs zijn als een urineweginfectie die met medicijnen oplost, maar ook iets chronisch als gewrichtspijn waarbij je hond baat heeft bij pijnstilling of fysiotherapie. Hoe dan ook, beter even laten controleren.
- Algemene ziektegivens: Kijk naar het totale plaatje. Is je hond verder gezond, vrolijk en actief? Dan is een beetje bijzonder plasgedrag op zichzelf meestal geen probleem. Maar veranderende plasgewoonten in combinatie met andere symptomen: minder eetlust, sloomheid, vaker drinken, noem maar op kunnen duiden op een onderliggend medisch issue. In zo’n geval is het slim om niet te wachten. Liever één keer te vaak naar de dierenarts dan een keer te weinig.
