Een negatieve leerervaring speelt een rol bij de hulpvraag die jij met je hond hebt. Misschien loop je op dit moment wel tegen bepaald probleemgedrag van je hond. Je wilt graag weten waar dat gedrag nou eigenlijk vandaan komt. Natuurlijk wil je ook graag weten wat je er aan kan doen. Maar laten we eerst eens kijken wat een negatieve leerervaring betekent en welke consequenties dat met zich mee kan brengen.
Wat is een negatieve leerervaring?
Een leerervaring kan verduidelijkt worden als een verzameling gebeurtenissen, informatie en kennis die fungeert als een reservoir waaruit de hond kan putten; als een verzameling cognitieve en emotionele bouwstenen die dienen als basis voor de ontwikkeling van nieuwe “kennis”.
In alle gevallen geldt dat eerdere leerervaringen de manier waarop honden op latere leeftijd leren beïnvloeden. Er is altijd een verbinding tussen leren en de context waarin het plaatsvindt.
Het is van essentieel belang om te begrijpen dat de eerdere ervaringen een aanzienlijke invloed uitoefenen op hoe honden leren en hoe ze nieuwe kennis en vaardigheden verwerven.
Het is van groot belang om te weten van de context waarin het leren plaatsvindt speelt , aangezien deze context een cruciale rol speelt in het leerproces. Het is niet alleen een intern proces, maar ook een interactief proces tussen de lerende en zijn omgeving.
Een negatieve leerervaring: moet dat iets traumatisch zijn?
Dat hangt een beetje af van je interpretatie van “trauma” af. Dit woord doet namelijk vermoeden dat je iets heel heftigs moet hebben meegemaakt. Het is overduidelijk dat er dan sprake is van trauma.
Ook in hondenland wordt het vaak op deze manier uitgelegd. Het is logisch dat je hond X of Y doet als hij iets vervelends heeft gemaakt. En vervolgens noemen we dingen op zoals:
- Aangevallen door een andere hond
- In het verleden mishandelt
- Ernstig ongeluk gehad
Het is wederom geheel logisch dat dit zorgt voor een traumatische ervaring en dus negatieve leerervaring. Echter gaat het verder dan dit.
Je ziet dat er in de psychiatrie en psychologie de term trauma wordt uitgelegd als het blijven steken in gevoelens van angst, woede of eenzaamheid (bijvoorbeeld) na een schokkende gebeurtenis.
Echter is het zo dat schokkend geheel voor interpretatie vatbaar is. Een belangrijke graadmeter is dus: voelt jouw hond zich nog comfortabel genoeg in situatie X of Y bijvoorbeeld. Als hij het zodanig als schokkend heeft ervaren dan kan het dus zijn dat hij blijft hangen in emotie na die gebeurtenis.
Het is dus heel simpel: als de hond zich oncomfortabel, ongemakkelijk, onveilig, onzeker, angstig (of welke negatieve emotie dan ook) voelt dan is een negatieve leerervaring een logisch gevolg.
Een negatieve leerervaring is zo gemaakt!
Of het nou subtiele ongemakken of ernstige mishandeling zijn, ze kunnen schadelijke gevolgen hebben voor het welzijn en het gedrag van de hond.
Voorbeelden van duidelijke negatieve leerervaringen kunnen zijn
Bij een negatieve leerervaringen zijn een aantal dingen heel erg vanzelfsprekend. Denk bijvoorbeeld aan:
- Fysieke straf: Het slaan, schoppen of ander fysiek geweld tegen een hond is een duidelijk voorbeeld van een negatieve leerervaring. Dergelijke acties veroorzaken pijn en angst bij het dier, wat kan leiden tot agressief gedrag of angst voor mensen.
- Verbale mishandeling: Constant schreeuwen, schelden of harde geluiden maken tijdens de training kan een hond angstig maken en zijn zelfvertrouwen schaden.
- Onjuiste apparatuur: Het gebruik van ongeschikte trainingshulpmiddelen, zoals een te strakke halsband, anti blafband, gentle leader of een schokhalsband, kan fysieke en emotionele schade veroorzaken.
- Onduidelijke commando’s: Het geven van tegenstrijdige of verwarrende commando’s kan de hond in verwarring brengen en frustratie veroorzaken.
- Gedwongen socialisatie: Het dwingen van een hond om in contact te zijn met andere dieren of mensen wanneer hij er nog niet klaar voor is, kan leiden tot angst en agressief gedrag (wat is een goede socialisatie van honden?)
Minder bekende negatieve leerervaringen zijn
In de video onderaan dit artikel leg ik nog meer uit over negatieve leerervaringen. Het is namelijk jammer dat we denken dat de hond alleen ernstige, zeer logische, ervaringen moet hebben meegemaakt om er een negatieve leerervaring van te maken.
Een negatieve leerervaring is zo gemaakt. Als jouw hond zich namelijk niet fijn voelt in een bepaalde situatie maar wel (onbewust/bewust) in de situatie blijft dan heeft dat gevolgen.
De meeste honden laten dit duidelijk zien met stresssignalen en lichaamstaal laat zien. Daar begint echter ook meteen het probleem. We hebben te weinig kennis over de lichaamstaal van onze honden, waardoor we onvoldoende weten hoe hij zich voelt in een bepaalde situatie. En daar kunnen we de plank flink misslaan.
Enerzijds vanwege onze interpretatie over de signalen en het gedrag van de hond en anderzijds omdat we de subtiele signalen van de hond gewoon niet zien en hebben geleerd.
Een bekend en klassiek voorbeeld dat ik altijd neem is in een losloopgebied. Een plek waar we gemiddeld genomen vaak komen met onze honden. Zodat ze er “lekker & gezellig” kunnen spelen. Maar meestal weten we niet eens echt hoe we goed en ontspannen (!) spel bij honden moeten herkennen.
Het is dus belangrijk om te weten hoe je spel met andere honden aanpakt.
Het probleem kan ontstaan wanneer de hond A (bijvoorbeeld negatief) communiceert over hoe hij de situatie ervaart en jij denkt dat het B is. Dan heb je een negatieve leerervaring zo te pakken.
Het kan zijn dat jij denkt dat je hond lekker aan het rennen is en gezellig met de hondjes samen is. Maar als de hond in zijn (subtiele) communicatie aangeeft meer ruimte nodig te hebben in het spel, niet opgejaagd te willen worden, het te ruw en rauw vindt, zich niet (meer) op zijn gemak voelt, het teveel vindt, geen zin (meer) heeft of noem het maar op, dan is de ervaring niet positief maar negatief.
De hond kan hiervan leren dat honden onbetrouwbaar en opdringerig kunnen zijn. Hij kan hierdoor negatieve emoties richting honden ontwikkelen en hij zal eventueel steeds grovere signalen inzetten om dit duidelijk te maken.
We kunnen dan na een tijdje zeggen: “mijn hond kon eerder wel goed met hun, maar ineens is dat omgedraaid… er is niks gebeurd. Ik begrijp er niks van”.
(Zie hiervoor ook het praktijkvoorbeeld van Laika de Engelse Springer Spaniël in het artikel hoe moet je een hond goed socialiseren?)
Het is dus een must om de taal en behoeften van de hond goed te kennen. Van de hond in het algemeen en jouw hond als individu.
In de escalatieladder voor honden wordt deze conflictopbouw weergegeven. Niet altijd zo chronologisch als je in deze afbeeldingen ziet, maar het geeft wel weer dat je hond niet zomaar, zonder waarschuwing uitvalt.
Wat zijn de gevolgen van een negatieve leerervaring?
Negatieve leerervaringen heeft op veel verschillende niveau’s invloed op je hond. Negatieve leerervaringen kunnen ernstige gevolgen hebben voor de mentale en fysieke gezondheid van een hond, evenals voor zijn gedrag en relaties. Enkele mogelijke gevolgen zijn:
- Angst en agressie: Honden die negatieve ervaringen hebben gehad tijdens de training kunnen angstig worden en agressief gedrag vertonen als een verdedigingsmechanisme.
- Vertrouwensverlies: Honden kunnen hun vertrouwen in hun eigenaar verliezen als ze herhaaldelijk worden blootgesteld aan negatieve prikkels. Maar niet alleen in hun “baasjes”, ook in de prikkel waarhij mee in aanraking komt zoals andere honden, mannen, vrouwen of kinderen bijvoorbeeld.
- Verminderde leercapaciteit: Negatieve ervaringen kunnen het vermogen van een hond om nieuwe dingen te leren verminderen, omdat hij angstig en terughoudend wordt.
- Gedragsproblemen: Negatieve leerervaringen kunnen leiden tot verschillende gedragsproblemen.
Enkele voorbeelden van gedrag dat kan ontstaan uit een negatieve leerervaring
Eigenlijk kan elke vorm van hulpvraag die een hond kan laten zien ontstaan vanuit een negatieve leerervaring. Klinkt geheel logisch toch.
Voorbeelden zijn:
- Verlatingsangst
- Uitvallen aan de lijn
- In het losloopgebied uitvallen naar andere honden
- Niet geaaid willen worden door vreemden
- Uitvallen naar bepaalde prikkels. Bijvoorbeeld: mountainbikers, bakfietsen, katten
- Onbeleefd gedrag: ook al lijkt je hond nog zo vriendelijk (er gebeurt toch niks?)
- Blaffen in de tuin
- Grommen wanneer je hond geaaid wordt
- Uitvallen naar visite (bijvoorbeeld grommen naar visite)
- Happen/snappen
- Bijten
Niet alleen “lelijk” gedrag is een gevolg van een negatieve leerervaringen gedragingen die er ook uit kunnen ontstaan zijn:
- Opspringen tegen mensen
- De fiddle about (gekke 5 minuten) laten zien
- Rijgedrag
- Blaffen op ieder geluidje
- Overenthousiasme
- Hyperactiviteit
- Niet zijn rust pakken/doorschieten (bijvoorbeeld als er visite is)
- Fixeren naar andere honden toe aan de lijn
- Op andere honden afstormen
Hoe kan je negatieve leerervaringen vermijden?
Kijk: je kan niet alles vermijden. Het gaat er ook niet omdat je iets vermijd om het vermijden. Oftewel: het betekent niet dat je situaties gaat vermijden zodat je hond er geen negatieve leerervaring van kan maken.
Nee, integendeel. Er is niks zo prettig voor je hond om hem weerbaar te maken in onze maatschappij. Anders wordt zijn wereld veel te klein en is het moeilijk om te dealen met de dagelijkse gang van zaken.
Honden leggen continu associaties en een negatieve leerervaring is zo gemaakt.
Het belangrijkste is dat je de lichaamstaal van je hond begrijpt. Dat is logisch. Hierdoor kan je inschatten hoe de hond zich voelt in een bepaalde situatie en dus of jij er naar moet handelen. Als de hond de situatie namelijk als niet prettig ervaart kan je daar op inspelen door hem bijvoorbeeld uit de situatie te halen, aan de slag te gaan met de situatie en de associatie ombuigen en in te spelen op de (emotionele) behoefte van je hond.
Zo kan je goed inschatten hoe jouw hond de ontmoetingen met andere honden in een losloopgebied ervaart bijvoorbeeld. Dan kan je op de eerste plaats beter inschatten of het over spel gaat en op de tweede plaats of je hond er wel zo content mee is als vaak lijkt of wordt vermoedt.
Maar je kan ook denken aan de volgende punten:
- Gebruik positieve versterking: Beloon gewenst gedrag met traktaties, lof en genegenheid om uw hond te motiveren om te leren.
- Zorg voor positieve associaties: dat kan enkel als je ook de lichaamstaal van je hond kan lezen en kan inschatten of hij zich vertrouwt en comfortabel genoeg voelt. Op dat moment kan hij een ontspannen positieve associatie maken.
- Begrijp de behoeften van je hond: Leer het gedrag van je hond te begrijpen en pas de training aan zijn behoeften aan. Daarnaast is het belangrijk om de ethologische gedragsbehoefte van je hond te kennen. Wat heeft hij nou eigenlijk nodig om zich fijn te voelen überhaupt?
- Vermijd fysieke straf: Gebruik nooit fysieke straf of geweld bij de training. Het heeft geen plaats in een positieve leeromgeving.
- Laat correcties niet jouw standaard manier van handelen zijn wanneer je hond iets “ongewenst” doet. Je hoeft het niet te corrigeren, je hond doet niks “fout”. Hij wil je wat vertellen. Het feit dat het niet fijn is voor jou is wat anders dan dat het geen logisch gevolg is van hoe jouw hond zich op dat moment voelt. Dat zijn twee wezenlijk verschillende dingen.
- Zoek professionele hulp indien nodig: Als je tegen problemen aanloopt met je hond ga dan opzoek naar hulp zodat je niet in een neerwaartse spiraal terecht komt.
- Sluit fysiek ongemak uit bij een dierenarts en/of osteopaat of fysiotherapeut. Eventueel in combinatie met een holistische dierenarts of homeopaat.
- Zorg voor balans in de stressemmer van je hond
- Zorg voor een socialisatie waarbij je hond niet “gewoon” wordt blootgesteld aan prikkels maar jij ook kan herkennen bij je hond dat hij zich comfortabel en vertrouwd voelt
- Werk aan zelfvertrouwen bij je hond
- Maak je hond weerbaar zodat hij de situatie beter aan kan en zijn vermogen om iets los te laten vergroot
Gedragsproblemen bij je hond zijn er nooit zomaar
Gedragsproblemen zijn vaak al even aan het sudderen. Dus het pruttelt al even. Alleen wanneer het gedrag zichtbaar wordt voor ons komen we in actie. Terwijl de kans groot is dat de hond al een langere tijd communiceert zich op een bepaalde manier te voelen in een situatie.
Negatieve leerervaringen zijn een duidelijk voorbeeld van dat gedragingen er niet “ineens” zijn.
