Spel is een gecompliceerd onderwerp. Enerzijds omdat echt spelende honden moeilijk te herkennen kan zijn, maar ook omdat we bepaalde dingen al snel als spel interpreteren. Als het wat rent en enthousiast beweegt krijgt het al snel de stempel “spel”. Toch kunnen we de plank flink mis slaan door iets als spel te concluderen terwijl het over zoveel meer gaat dan dat of zelfs gaat over “pest gedrag”. Het kan zorgen voor onaangename situaties met nare gevolgen. Gaat het dan over spel of zijn er nog andere dingen gaande?
Er ontstaat ook een deel vanuit ons, als hondeneigenaren, omdat we denken dat honden met andere honden willen spelen. Omdat we denken dat dit moeten. Daardoor zie ik vaak dat we helemaal niet bezig zijn met wel/niet spel. We zien andere honden (aan de lijn of in een losloopgebied) en maken contact: vanuit het idee “dat zal ‘ie wel leuk vinden”. Maar is dat wel zo? Echt spel en ontspannen contact tussen honden herkennen is belangrijk.
Hoe spelen honden?
Om spelende honden te herkennen begint je reis eigenlijk bij het herkennen van lichaamstaal. Ik zie in de losloopgebieden waar ik kom heel vaak helemaal niet zo veel spel als dat er wel gedacht wordt.
De plekken waar we stil staan, elkaar ontmoeten of samenlopen en vooral aan het kletsen zijn gaat vaak over zoveel meer dan spel of is helemaal geen spel. Goed spel herkennen is makkelijker gezegd dan gedaan.
Er zijn een aantal basisvoorwaarden voor spel.
Basisvoorwaarden voor leuk spel
- Rollen wisselen om (achter elkaar aanrennen/boven op elkaar liggen wisselt om qua posities)
- Er is ruimte voor elkaars signalen en er wordt naar geluisterd
- Ontspannen lijven
- Er is met regelmaat een korte pauze (snuffelen, schudden, even bij jou inchecken, elkaar met rust kunnen laten)
- Ze passen zich aan elkaar aan (grotere hond past zich aan kleinere hond, is voorzichtiger bijvoorbeeld)
- Er is het liefst dezelfde “speelstijl”
- Er zijn niet teveel en langdurige stresssignalen
- Is de energie van de honden gelijk?
Spelboog bij honden
Spelherkenning kan doormiddel van een boogvorming en door de andere hond uit te dagen. Toch is dit vaak wel een stuk genuanceerder dan lijkt. We richten ons vaak op de spelboog die een hond “moet maken” voor ze gaan spelen. Zodra we die zien denken we dat het gaat over spel. Alleen er zitten een aantal nadelen aan deze interpretatie.
Een nadeel is dat we niet kijken naar het totaalplaatje en hoe dit plaatje gedurende het spel zou kunnen veranderen. Daarnaast kan een hond die door zijn voorpoten zakt (zoals een spelboog eruitziet) dit ook doen om andere redenen. Zonder dat het per se om ontspannen spel gaat.
Een hond die zo door zijn voorpoten een lagere houding aanneemt, alsof het wil gaan spelen, kan dit ook doen als:
- Er sprake van buik en/of rugpijn is
- Overspronggedrag
- Hij zich wil uitrekken
- Ontstaan vanuit Fiddle About (copingmechanisme)
Je bent altijd afhankelijk van het totaalplaatje en de context. Je kan niet op basis van 1 signaal of 1 momentopname je conclusies trekken. Je bent daarnaast altijd onderhevig aan verandering. Want spel kan ook veranderen. Het kan ook even leuk zijn en later minder leuk. Het kan ook leuk en toch spannend zijn. Niks is hier zwart-wit over.
Spel en onderling vertrouwen
We denken vaak dat een hond zomaar wil spelen met een andere hond. Maar is dat wel een juiste conclusie? Waar komt dit idee eigenlijk vandaan? Meestal ontstaat deze ook vanuit het idee om te socialiseren. Toch kan je, als je spel niet goed herkent, je hond eerder in vervelende situaties brengen dan dat het bijdraagt aan de ontwikkeling van je hond en sociaal gedrag.
Voor spel is er vertrouwen nodig. De ene hond gaat hier wat gemakkelijker mee om dan de andere hond. Ondanks dat is het alsnog zo dat gewoon zomaar gaan spelen met een andere hond echt wel een opgave kan zijn. Elkaar een beetje leren kennen voor dat je over elkaar hangt en zo “intiem” speelt is natuurlijk helemaal niet gek. Wij verwachten vaak dat onze honden spelen met een andere hond. Bij volwassen honden kan het spel ook doen afnemen. Dit hoeft niet.
Als jij je meer op je gemak wilt voelen bij iemand, dan heb je eerst ook vertrouwen nodig toch?
Rasgebonden spelgedrag
Er zijn wel degelijk verschillende speelstijlen in hoe honden onderling spelen. Omdat het ras hier invloed op kan hebben. Zo kan de ene hond meer willen beuken en lomp willen spelen, terwijl de andere hond graag bewegelijk en snel wil rondracen. Dit kan maken dat jezelf ook al eens hebt geconcludeerd dat jouw hond met hetzelfde ras, of zelfde soort ras, gemakkelijker speelt dan een ander ras.
Je kan je voorstellen dat twee honden die willen racen gemakkelijker matchen dan een Rottweiler die wil spelen met een snelle, behendige Greyhound die wil rondrennen.
Hoe weet je of je hond met andere honden wil spelen?
Het begint bij het kennen van je hond. Wat is je hond eigenlijk voor hond? Trek hem even los van het ras. Ondanks dat je een, stereotype gezien, misschien een “sociale” Labrador hebt hoeft dit niet te betekenen dat hij in iedere situatie wil spelen. Het individu bepaald veel.
Je hebt honden die altijd wel in zijn voor een uitdaging tot spel, honden die dit helemaal niet zo zien zitten en je hebt honden wat kieskeuriger zijn. Dat betekent bepaalde honden wel en bepaalde honden niet.
Daarnaast is het belangrijk om de lichaamstaal van je hond te herkennen. Dat je weet hoe hij zich voelt. Wat communiceert hij en gaat dat allemaal wel over “gezellig en leuk spelen”?
Naast jouw hond heb je ook nog de tegenpartij. Want hartstikke leuk wanneer jouw hond wil spelen, maar als de andere hond het niet prettig vindt (te herkennen door lichaamstaal) zou ik alsnog je hond bij je houden en lekker verder samen wandelen.
Waarom spelen honden?
Spelen is een onderdeel van sociaal gedrag. Het kan een behoefte zijn. Het is een vorm van stimulatie. Mentaal, emotioneel en fysiek gezien. Het kan zorgen voor ontspanning en plezier. Spelen is ook belangrijk voor de ontwikkeling van de hond. Zo leren puppy’s grenzen kennen, de bijtrem te ontwikkelen en hun sociale vaardigheden te ontwikkelen.
Waar moet je op letten als honden spelen?
In de praktijk zie ik dat we spel toch vaak niet herkennen. Al deze onderstaande gedragingen komen vaak voor en worden toch als spel of iets anders (dominantie en rijgedrag bijvoorbeeld) geïnterpreteerd.
Wanneer is “spel”/contact niet zo gezellig (meer)?
- Als er meerdere honden spelen en er maar 1 de sjaak is. Een kat en muis spelletje,
- Bijten in nek en poten (met wat nuances, soms kan dit wel, maar niet random met een vreemde hond, dit hangt af van het totaalplaatje)
- De hond heeft staart tussen de benen, laat veel oogwit zien, snapt veel en snauwt veel
- Hond gaat rijden/probeert te rijden op de andere hond
- Frontale benadering met veel stijfheid in de lichamen
- De ene hond bestormt de andere hond
- Hond kan spel niet verlaten (want andere hond gaat door)
- Hard op de ander ingaan/inbeuken
- Opwinding loopt niet teveel op (hyperactief en opgewonden gedrag)
- Veel grommen
- Is het een match? Of is jouw hond meer een bulldozer/sumoworstelaar en de tegenpartij een behendige snelle hond die wil racen?
- Veel blaffen en nauwelijks stoppen
- Geen overheersend gedrag/overheersende hond
- Je kan je hond niet meer uit z’n spel halen (hij blijft maar doorgaan)
- Het is belangrijk dat het voor iedereen leuk blijft
- Hond wordt opgejaagd/achterna gerend (kan bijna niet ontsnappen aan de hond(en))
Spel mag nooit veel stress veroorzaken
Klinkt logisch eigenlijk hé? Want spel hoort ontspannend te zijn en niet stressvol. Toch zie ik dagelijks situaties die geïnterpreteerd worden als “leuk spelen” en totaal niet klopte.
Stress is een fysieke reactie. Het ontstaat als gevolg op een prikkel. Die prikkel veroorzaakt een emotie en die emotie zorgt voor de aanmaak van stresshormonen. Wanneer je verschillende stresssignalen ziet en bovenstaande punten herkent zou ik je hond leren dat hij honden kan negeren en met jou gewoon weer verder kan lopen.
Wat als de andere hond niet wil spelen?
Simpel: zorgen dat jouw hond zo getraind is dat hij ook kan negeren en bij jou kan blijven. Beide honden moeten in zijn voor een spelletje. Het is onze verantwoordelijkheid om rekening te houden met de anderen. In dit geval honden, maar dat geldt ook voor mensen, bepaalde situaties en noem het maar op. Dit betekent dus ook dat je de lichaamstaal van andere honden kan herkennen. Zodat je kan inspelen op wat zij aangeven. Zo kan je de wisselwerking tussen (beide) honden oppakken.
Waarom wil de ene hond wel spelen en de andere niet?
Er kunnen verschillende redenen zijn waarom dit zo is:
- Vervelende ervaringen met andere honden (hoeven niet per se bijt ervaringen te zijn, kan een stuk simpeler zijn)
- Je hond heeft die behoefte niet om met Jan en alleman te spelen
- Je hond voelt zich niet ontspannen genoeg
- Er is wantrouwen (oftewel: er is meer vertrouwen nodig)
- Je hond is druk bezig met andere dingen (gezellig met jou wandelen, snuffelen, achter de vogeltjes aan)
Moet een hond met andere honden spelen?
Niet per se. Samen spelen is niet (altijd) nodig. Niet iedere hond is altijd bezig met spel bij het ontmoeten van een andere hond. De vraag is ook waar het sociale contact met andere honden over gaat. Andere honden tegenkomen, even snuffelen en begroeten en weer verder gaan is ook sociaal contact. Samen wandelen en snuffelen is ook sociaal contact. Op deze manier leert jouw hond ook veel sociale vaardigheden van de andere hond. Misschien herken je wel dat je hond andere dingen is gaan ontwikkelen dankzij het lopen met een andere hond. Iets wat hij daarvoor niet deed/kon/spannend vond.
Hoe kies ik de juiste speelkameraad voor mijn hond?
De juiste honden vinden als speelkameraad voor honden is een must. Er zijn een aantal dingen waar je op kan letten:
- Hoe speelt jouw hond? Lomp als een bulldozer? Of juist behendig willen rondracen?
- Wat voor type is jouw hond? Verlegen of juist open en een beetje drammerig? Wat kan jouw hond qua spel met andere honden? Deze types op elkaar afstemmen kan soms perfect zijn.
- Ga er niet blindelings vanuit dat je hond “zomaar” met een vreemde hond speelt
- Vertrouwen: voelt de hond zich eigenlijk wel op z’n gemak bij de hond die je tegenkomt?
- De honden moeten zich aan elkaar kunnen aanpassen
- Eventueel hond van hetzelfde formaat/ras (niet noodzakelijk, kan helpen)
- Elkaar goed kennen (hoeft niet altijd, voor sommige honden een must)
Ik kom elke dag dezelfde honden tegen
Ik hoor met regelmaat dat mensen zeggen dat ze elke dag dezelfde honden zien. Dan kennen ze elkaar wel toch? Mijn antwoord is: ik kan de overbuurvrouw elke dag tegen komen en toch niet zoveel met haar hebben. Terwijl ik de buurvrouw naast mij 1 keer in de 3 maanden zie en direct een klik heb. Elkaar vaak tegenkomen is geen voorwaarde dat je hond het leuk vindt of op een ontspannen manier met die andere hond omgaat. Met elkaar spelen gaat over meer dan elkaar vaak zien. Daarnaast is er ook nog een verschil tussen “toleren” of leuk vinden.
Hoe stop je een spelende hond?
De eerste vraag die hier gesteld mag worden: gaat het over spel? Of wordt er achter elkaar aangerend en heb je het geïnterpreteerd als spel? Omdat het ogenschijnlijk leuk lijkt?
Als het namelijk niet over spel gaat kan dat de reden zijn waarom het wat moeizamer is om je hond uit deze focus te halen. Het opwindingslevel en de hyperactiviteit loopt enorm op. In deze gemoedstoestand neemt de kans om te luisteren en leren af. Je staat dus een aantal punten achter. We hadden in dit geval vaak eerder moeten ingrijpen.
Een goede “hier komen” is essentieel. Kan jouw hond goed op commando komen of niet? En in welke situaties wel en niet? Hoe zou je dit kunnen verbeteren? Begin in ieder geval op moment dat er niet al te veel afleiding is. En bouw langzaam op.
Bij ontspannen spel zijn er momenten dat er pauzes zijn. Hij checkt even bij jou in, het spel is gestopt, je hond gaat even snuffelen of er is gewoon even een pauze. Dat zijn vaak momenten dat je voldoende met je hond kan. Voornamelijk omdat het opwindingslevel niet zo hoog is dat je hond een kip-zonder-kop is geworden.
Waarom bijten honden tijdens spelen?
De vraag is wat is bijten is tijdens spel? Hoe ziet dat er uit? Wat is het totaalplaatje? En hoe goed kennen de honden elkaar eigenlijk? Zwart-wit gezien wordt er vaak gezegd dat bijten tijdens spel, in elkaars nek en poten bijvoorbeeld, geen ontspannen spel is. Daar sluit ik mij bij aan. Met een lichtelijke nuance dat je dit soms bij honden die bij elkaar in huis leven ook ziet. Dan is het totaalplaatje heel belangrijk.
Je hebt honden die van nature wat meer met de bek gaan happen tijdens spel. De bulldozers onder ons kunnen dit ook sneller gaan inzetten. Toch zou ik deze speelstijl zelf goed in de gaten houden. De gemoederen kunnen snel oplopen en daarnaast is het wel zeker een signaal van je hond en is het misschien toch niet zo leuk als we denken. Ik zou in dit geval zeker op mijn hoede zijn zodat je kan ingrijpen.
Wat als het spel geen spel is en jij dat wel dacht?
Wanneer ik in een losloopgebied zie ik veel situaties. Ik zeg dan vaak gekscherend dat mensen dan weer naar huis gaan en tegen hun partner zeggen “Nou Bobby heeft weer lekker gespeeld hoor”. Terwijl Bobby daar heel anders over denkt. Je spreekt hier over miscommunicatie.
Praktijkvoorbeeld
Jan en Ina hebben een hond: Jopie. Jopie is een Kooikerhond. Jopie kwam als pup in het bos. Hij werd in iedere situatie blootgesteld aan honden. Onder de noemer socialiseren. De signalen vlogen je om de oren, maar ze werden niet herkend. Jopie liet heel wat anders zien dan Jan en Ina dachten. Elke keer waren ze in de veronderstelling dat Jopie het super gezellig had. Toch liet Jopie dat helemaal niet zien qua signalen. Na verloop van tijd liet Jopie steeds meer zien qua signalen. Van ontwijkend, naar overal op afschieten, naar steeds minder goed op kunnen schieten met andere honden. De vraag is: ben je hier aan het socialiseren of aan het traumatiseren? Traumatiseren klinkt wat heftig: toch spreek je hier over miscommunicatie.
De hond zegt A en wij denken dat het om B gaat. De hond bouwt op in zijn signalen, wij zagen ze niet en hebben na verloop van tijd een hulpvraag “mijn hond kan niet omgaan met andere honden”.
Een puppy met andere honden laten spelen?
We laten puppy’s vaak met andere honden spelen onder de noemer: socialiseren. Socialiseren betekent wordt vaak geïnterpreteerd als je hond ongegeneerd blootstellen aan iedere willekeurige prikkel die we tegenkomen. Zo leert ‘ie er mooi mee omgaan. Maar is dat wel zo? Dat hangt af van wat je hond allemaal communiceert en of hij wel zo op z’n gemak is. Anders werkt het nadelig. Je hond moet zich wel veilig voelen.
Je puppy laten spelen met andere honden is dus een fantastisch iets. Goed voor zijn ontwikkeling en leuk. MAAR… dan moet je wel zeker weten of het over spel gaat. En je hebt inmiddels wel kunnen concluderen uit dit artikelen dat we daar de plank met regelmaat flink mis slaan.
Kan spel negatief uitpakken?
Ja, wel degelijk. Als je hond iets anders communiceert dan wij dacht dan is de kans groot dat er iets opstapelt bij jouw hond. Alleen dan spreken we natuurlijk niet over spel. Alleen wel over spel zoals het vaak geïnterpreteerd wordt. Kijk maar naar het bovenstaande voorbeeld van Jan, Ina en Jopie.
Het kan zijn dat:
- Het vertrouwen van je hond beschadigd (er ontstaat wantrouwen)
- Je hond een negatieve leerervaring krijgt (hoeft niet te ontstaan door heftige dingen zoals bijten, kan ook in zulke kleine dingen zitten)
- Je hond ontwikkeld uitval gedrag naar andere honden (fixeren, liggen op de grond, blaffen, uitvallen in een andere vorm)
- De hond ontwikkeld angst richting andere honden
- Spelvaardigheid juist afneemt
- Je hebt een aangelijnde hond. De hond kan zijn signalen niet goed laten zien hierdoor.
- Stressemmertje van je hond raakt voller en voller (en de hond komt vaak “onbewust” met regelmaat in deze situaties terecht)
- De emotie richting honden veranderd van positief naar negatief
Er gaat toch niks mis tussen de honden?
Een negatieve leerervaring is zo gemaakt. Omdat er niks mis gaat (denk aan “lelijk” gedrag, bijten en bloedvloeien) denken we vaak dat er “niks” is. Tijdens één van mijn opleidingen zij iemand eens “tillen we er niet te zwaar aan?”. Ik denk het niet. Een nadeel is namelijk dat als het niet over spel gaat, maar over wat anders. Dat er gedrag door kan ontstaan en het vertrouwen van je hond slinkt. Precies het tegenovergestelde van wat je wilde dus. Je hond hierin serieus nemen is wat mij betreft een must!
