Je hebt een hond die waaks gedrag laat zien. Het valt je op misschien omdat hij veel kan blaffen, overal op reageren, vurig reageert op visite, niet meer stopt met blaffen of hij laat andere gedragingen zien.
Allemaal gedragingen die wat weg hebben van waaksheid. Maar hoe leer je dat waken nou eigenlijk af? Hoe kan je het doseren? En gaat het eigenlijk wel over waaksheid?
Wat betekent de waaksheid van je hond?
Waken is voor veel mensen een overkoepelende term geworden voor het gedrag van honden dat “fel” is. Daarmee bedoel ik gedragingen zoals blaffen, grommen, overal op reageren, op visite afstormen en geen mensen in jouw buurt tolereren bijvoorbeeld.
Toch heeft dit ogenschijnlijke “waakse” gedrag vaak een andere onderliggende motivatie.
In de meeste gevallen kan je er vanuit gaan dat jouw hond zelf iets vindt van de prikkel waar hij mee te maken heeft. De hond voelt zich bedreigd en beschermd zichzelf met het gedrag. Het gedrag dat zo heftig en vurig is dat andere mensen bijvoorbeeld wel uit de buurt blijven.
Hoe herken je waaksheid bij honden?
Er zijn honden die gefokt zijn met bepaalde waak kwaliteiten. Het is een feit dat er honden zijn die sneller aanslaan en de boel zouden kunnen bewaken. Tegelijkertijd betekent dit niet dat wanneer jouw Mechelse herder (bijvoorbeeld) blaft dat het per se gaat om waken. Het kan net zo goed over onzekerheid of angst gaan.
De interpretatie begint eigenlijk bij het kijken naar het totaalplaatje van de lichaamstaal van je hond. Op basis daarvan kan je inschatten wat je hond communiceert. Daarmee begrijp je ook zijn onderliggende motivatie beter. Het heeft te maken met begrijpen waar hondengedrag nou eigenlijk vandaan komt.
Je hond is waaks: of toch niet?
Een hond die correct waaks is past dit heel keurig toe. Hij slaat niet door. De hond voelt zich zelfverzekerd en kan gedoseerd reageren. Hij doet het bijvoorbeeld alleen als er een vreemde komt. Het gedrag van de hond is correct. Omdat het gedoseerd uitgevoerd wordt. Omdat de hond in eerste instantie alleen maar alarmeert. Zo nodig gaat hij over op actie als de situatie echt bedreigend is.
Dat is ook direct de clou van dit artikel. We denken vaak dat honden die snel (en veel) vurig en fel reageren, aan het waken zijn.
Een alerte hond aan het waken
Bij een hond die in het algemeen alert is, op gespannen staat, alles in de gaten houdt, op iedere scheet reageert, je overal achtervolgt en zijn rust niet kan vinden, zou ik niet denken aan waaksheid.
Waaksheid is iets wat ingezet wordt als daar een reden voor is. De bovenstaande reden zijn een gevolg van een lichaam waar de stresshormonen door het lijf gieren. De hond staat in de actie stand! Daar moet verandering in komen.
De kunst is om in het algemeen de gemoedstoestand van je hond te verlagen.
Je hebt in dit geval deels te maken met het stressemmertje van je hond. Tegelijkertijd moet je vooral aan de slag met de reden waarom dat figuurlijke emmertje zo vol is en vol loopt. Dan ga je echt aan de slag met het probleem.
Je zal zien dat het “waken” afneemt en gedoseerd wordt.
Gaat het vele blaffen van je hond om waaksheid?
Wanneer je hond veel blaft hoeft dat niet perse te betekenen dat je hond waaks is. Integendeel, ik zie net zo vaak dat het niet over waaks gedrag gaat.
Blaffen is gedrag dat we vaak interpreteren als waken. Terwijl een hond om verschillende redenen kan blaffen. Daarnaast is blaffen vooral een gevolg van een onderliggende oorzaak. De kans is dan ook zeer aanwezig dat wanneer je die onderliggende oorzaak aanpakt, bij je hond, dat het blaffen afneemt.
Het gaat om hoe je hond zich voelt ten opzichte van een prikkel
Stel: je hond stormt op de visite af en reageert behoorlijk vurig. De kans is heel groot dat je hond zichzelf bedreigd voelt ten opzichte van de prikkel. De hond vindt de situatie ingewikkeld en zit heel erg hoog in zijn gemoedstoestand. Bij een hoge gemoedstoestand van je hond hoort altijd bepaald heftig gedrag.
Het ras speelt hier ook een rol. De herder kan sneller heftig reageren op een manier die wij als negatief bestempelen (blaffen, niet meer stoppen, heel erg vurig er op af rennen, misschien zelfs happen).
Tegelijkertijd kan de Golden Retriever of de Labrador precies dezelfde interne beleving ervaren. Alleen omdat deze rashond voor andere doeleinden is gefokt komt het er niet op deze manier uit. De Golden Retriever kan dan bijvoorbeeld juist weer doorschieten in zijn ogenschijnlijke enthousiasme. We zeggen dan “hij is zooooo enthousiast”. Maar in feite is de hond gestresst.
Hier geldt namelijk dat wanneer de hond “gewoon” blij zou zijn als er visite is hij niet over de rooie gaat en dus over zijn grens heen. Je ziet dan geen buitensporig gedrag.
Wat kunnen de onderliggende oorzaken van dit gedrag zijn?
- Onzekerheid
- Angst
- De hond voelt zich bedreigd (visite loopt altijd recht op ‘m af bijvoorbeeld)
- Toen hij puppy was haalde iedereen hem aan, terwijl hij toen al aangaf dat het ingewikkeld was. Alleen we herkende (stress)signalen van de hond niet.
- Lichamelijk ongemak
- Vol stressemmertje (stresshormonen gieren door z’n lijf)
- Hond heeft niet geleerd hoe hij moet reageren in bepaalde situaties (nu pakt het zo negatief uit)
Het stressemmertje van je hond
Een hond die veel blaft hoeft niet waaks te zijn. Het kan ook zijn dat het stressemmertje van je hond erg vol is. Dat emmertje raakt gevuld door de stresshormonen die worden aangemaakt als reactie op een prikkel. Je zult dan eigenlijk moeten weten wat stress bij honden betekent.
Stresshormonen zetten aan tot actie. Denk bijvoorbeeld aan adrenaline. Maar ook cortisol zorgt voor een impulsieve en actieve gemoedstoestand. Daarnaast kan teveel stress ervoor zorgen dat stress niet meer goed geremd kan worden en er delen in de hersenen overactief raken. Blaffen is een gevolg van stress. Stress kan het gevolg zijn van een emotie bijvoorbeeld
Overmatig blaffen is vaak een gevolg van een (te) vol stressemmertje. Het is belangrijk om dan eerst de leefstijl aan te passen om vervolgens iets te doen met de oorzaak van die stress.
Wat als je hond “ineens” waaks wordt?
Je ziet met regelmaat voorbij komen dat een hond de eerste periode nog niet waaks is, maar op ten duur het wel lijkt te zijn geworden. Herkenbaar?
Meestal heeft dat niks te maken met waaksheid. Bij bepaalde rassen die echt gefokt zijn voor het waken kan het zijn dat er latere leeftijd zich wat meer volwassenheid ontwikkeld.
In de meeste gevallen gaat het over de opbouw in conflict. In hondenland geven we dat aan met de escalatieladder voor honden.
Escalatieladder voor honden
De escalatieladder voor honden laat heel duidelijk zien dat er wel degelijk een opbouw is in, voor de hond, conflictsituaties. We denken vaak dat bepaald gedrag er “ineens” is. Toch is dat meestal niet zo. Zowel op het moment zelf (als er iets gebeurd) als dat er een opbouw is geweest in het verleden.
Je hond kon eerst wel met visite en nu heb je een hulpvraag met visite.
De escalatieladder voor honden laat die opbouw zien. Niet per se zo zwart-wit als je op de onderstaande afbeelding ziet. Maar het laat wel zien dat je hond niet “ineens” blaft. Er zijn namelijk -tig signalen aan vooraf gegaan. Daarnaast zie je ook het onderscheid in grove en subtiele signalen.
Wanneer wordt een hond waaks?
Je begrijpt dus inmiddels dat er heel veel gedrag is dat wij “waaks” zijn gaan noemen. Terwijl dat niet per se de intentie van je hond is. De hond laat in veel gevallen ogenschijnlijk “waaks” gedrag zien. Terwijl de situaties voor hem als bedreigend, ongemakkelijk of spannend wordt ervaren.
De kans is heel groot dat je hond in een vroeger stadium (op dat moment of in het verleden) wel degelijk heeft laten zien wat zijn interne beleving is geweest richting een bepaalde prikkel.
Daarom is het belangrijk dat we de lichaamstaal van onze honden goed kunnen lezen. We kunnen daar zo ontiegelijk veel hulpvragen mee voorkomen of begeleiden. Been there. Done that. Met mijn eigen Tervuerense Herder, Nimrod.
>> Volg hier mijn lezing over de lichaamstaal van honden >>
Zijn honden dan niet waaks?
Honden kunnen wel waaks zijn. Er zijn honden die van origine horen te waken. De kans dat ze dit gedrag ook bij jou in huis en de tuin kunnen laten zien is aanwezig.
Alleen het gedrag wat wij in de meeste gevallen interpreteren als “waaksheid” gaat vaak over wat anders.
Hoewel dat verschil soms moeilijk te onderscheiden is, is het wel goed om te weten wat nou echt de onderliggende oorzaak is? Je ziet wel vaak dat de onderliggende oorzaak voor rastypisch gedrag zorgt.
Stel je hond staat stijf van de stresshormonen door verveling (verveling is ook stress). Dan kan het zijn dat de Terriër of Herdershond snel in overmatig blaffen schiet. Dan is het probleem verveling en niet overmatig blaffen. Verveling moet aangepakt wordt. Om het blaffen te doen verminderen.
Daarentegen zie ik dat de Golden Retriever doorschiet in zijn “sociale” gedrag. Hij lijkt alles wel leuk te vinden. Het lijkt een enorm blij ei. Hij is overenthousiast en niet meer te stoppen.
Beide situaties zijn niet fijn voor de hond. Omdat de onderliggende motivatie maar zo eens over wat anders kan gaan dan wat het lijkt.
Wat zijn waakse hondenrassen?
Er zijn natuurlijk wel degelijk hondenrassen speciaal gefokt om te bewaken. Ieder op zijn eigen manier.
Voorbeelden van waakse hondenrassen zijn:
- Mechelse Herder
- Tervuerense herder
- Duitse Herder
- Bull Mastiff
- Dobermann Pinscher
- Rottweiler
- Bouvier (Vlaamse Koehond)
- Riesenschnauzer
- Cane Corso
- Akita
Wat als je waakhond niet waakt?
Het gebeurt weleens dat de waakhond in jouw huis/tuin toch niet zo waaks blijkt te zijn. Dat komt omdat je niet alleen afhankelijk bent van de kenmerken van de rashond. Maar ook van de hond als individu.
Wanneer je hond niet waakt kan je gewoon dikke pech hebben. Je dacht een bepaald ras in huis te hebben die de boel kan beschermen. En vervolgens doet ‘ie niks. Of zelfs het tegenovergestelde en is ‘ie blij met de visite die komt en laat ‘ie ze na een blij ontvangst weer met rust.
Je hebt dan enerzijds te maken met de individu. En anderzijds zijn de verwachtingen soms niet realistisch. Laatst was er iemand die een Staffordshire Terriër had en wilde dat deze hond ging waken. Maar deze honden zijn niet gefokt om te waken. Is het dan realistisch om die verwachting neer te leggen?
Wat te doen met een waakse hond?
In eerste instantie moet je zeker weten dat het over waaksheid gaat. Is je hond wel aan het waken? Of geeft hij gewoon dat hij iets van de prikkel vindt? In de meeste gevallen is dat laatste het geval en moet je daar wat aan doen.
Dat is een hele andere insteek. Daar kom je wel bij de kern van het probleem uit.
Onderstaande gedragingen worden vaak geïnterpreteerd als waaksheid.
- Op ieder geluidje reageert is (reactief)
- Als jij je partner omhelst/kust
- Hij lijkt jou te willen beschermen
- Als mensen bij jullie op het erf komen en hij blijft maar blaffen
- Blaffen en op visite afstormen (niet vriendelijk, ook niet per se gevaarlijk)
- Blaffen naar voorbijgangers
- Hond blaft als de deurbel gaat
- Je hond blaft in de tuin
- Blaft om auto’s die voor de deur parkeren/op de parkeerplaats parkeren
- Hond die blaft naar geluiden op TV
- Een hond die jou wil beschermen (blaft als er iemand in de buurt komt)
Mijn ervaring is dat bovenstaande gedragingen vaak over wat anders gaan. Dat begint op de eerste plaats bij de interne beleving van de hond richting bepaalde prikkels.
Heel vaak gaat overmatig blaffen of grommen op ieder geluidje, over de angst of onzekerheid die er achter zit. Die zorgt er vervolgens weer voor dat het stressemmertje van je hond (te) vol raakt. Je belandt in een vicieuze cirkel.
Hoe leer je het waakse blaffen af?
Waaks blaffen gaat in de meeste gevallen eigenlijk over overmatig blaffen. (Re)actief blaffen en overprikkeling.
De hond staat in de ‘aan’ modus. Hij reageert op alles en iedereen. Hij lijkt niet meer te kunnen stoppen met blaffen. En al helemaal niet als die ene prikkel in huis komt of voor je deur op de stoep blijft staan bijvoorbeeld.
Je kan er vanuit gaan dat in heel veel situaties de hond het eigenlijk een moeilijke en ingewikkelde situatie vindt. Je kan dan met behulp van counterconditionering en desensitisatie werken aan de onderliggende emotie.
Daarnaast is het belangrijk om te kijken of het gedrag van je hond niet ontstaat vanuit lichamelijk ongemak (pijn zorgt ook voor “ongewenst” gedrag).
Pas op: wanneer bereik je het plafond?
Met regelmaat gebeurt het dat we, bijvoorbeeld, een Mechelse herder in huis hebben waarvan we verwachten dat ze met Jan en Alleman om kunnen gaan. Dat ze dezelfde sociale vaardigheden als een Golden Retriever hebben en daarnaast toch ook moeten aanslaan als er een vreemde binnenkomt.
Maar als de buurman ineens op het erf loopt, dan mag het weer niet.
Hoe realistisch zijn de verwachtingen die jij hebt ten opzichte van het ras dat je in huis hebt rondlopen? Een herder die niet mag aanslaan als de bel gaat is niet altijd realistisch. Het mag wel veranderen misschien. Je kan het wel doseren of trainen zodat je tot hem door kan dringen. Maar dan is de insteek anders.
Op welke plekken kan je hond dit waakse gedrag laten zien?
- In huis
- In de auto
- In de tuin
- Als je in het park zit met je hond
- Wanneer je op vakantie bent met je hond
- Terwijl je met je hond op visite bent
- Wanneer je hond mee is naar een restaurant
