Socialisatie is eigenlijk een beetje een containerbegrip geworden. Het kan zoveel betekenen dat het eigenlijk niks meer betekent. Want wat is socialiseren eigenlijk? Het woord is een beetje een eigen leventje gaan leiden. Terwijl een goede socialisatie essentieel is voor een stabiele hond die goed en lekker in zijn vel zit en om kan gaan met de situaties in onze maatschappij.
Wat betekent socialiseren?
Socialiseren betekent dat je hond de gelegenheid krijgt om te wennen en te leren omgaan met verschillende aspecten van hun omgeving. Je kan dan denken aan andere mensen, dieren, omgevingen, geluiden en situaties.
Het doel van socialisatie is ervoor zorgen dat de hond zich vertrouwd en comfortabel voelt bij allerlei prikkels en met verschillende ervaringen die ze gedurende hun hele leven tegen kunnen komen.
Tijdens socialiseren speelt habituatie bij honden ook een belangrijke rol. Dat betekent kort samengevat dat je hond leert omgaan/gewend raakt aan een prikkel zonder er wat mee te moeten.
Wanneer moet je je hond socialiseren?
De primaire socialisatie fase is tussen de 3 en 14 weken. Hij eindigt gemiddeld genomen tussen de 9-14 weken. Dit hangt een beetje af van het ras. Iedere hond is een individu en qua ontwikkeling anders.
Tijdens deze fase staat de hond open om te leren en dingen aan te gaan zonder bang te zijn.
Wist je bijvoorbeeld dat iedere hond een angstfase doormaakt? Fases die gelijk binnentreden met de veranderingen in het lichaam van de hond. De eerste fase begint bijvoorbeeld vanaf 12 weken tot ongeveer 6 maanden. Dit is de langste fase.
De primaire socialisatiefase van een hond
Zoals je al hebt kunnen lezen is er een cruciale periode waarin de ontwikkeling van onze hond in een stroomversnelling raakt. De primaire socialisatiefase. Deze fase begint wanneer de zintuigen van een hondenpup volledig operationeel zijn. Ze kunnen de buitenwereld zo optimaal mogelijk beleven.
De wereld is als een soort speeltuin voor deze jonge honden. Hun leervermogen schiet omhoog en ze lijken bijna als een spons alles op te nemen wat er om hen heen gebeurt. Dit is het moment waarop ze razendsnel nieuw gedragspatronen beginnen te ontwikkelen.
Wat deze tijd extra bijzonder maakt, is dat pups in deze periode hun allereerste, diepgewortelde sociale banden beginnen te smeden. Ze spelen uitbundig en verkennen hun omgeving met onbevangen nieuwsgierigheid. Elke dag lijkt een nieuw avontuur te brengen terwijl ze experimenteren en leren hoe de wereld eruitziet vanuit hun perspectief.
De socialisatieperiode duurt gemiddeld tot ze ongeveer 12 weken oud zijn. Op dat punt is hun leercapaciteit volledig ontwikkeld, en hoewel ze nog steeds kunnen leren, begint hun leersnelheid geleidelijk af te nemen. Maar de fundamenten voor een stabiele hond zijn gecreëerd.
Een goede fokker
Dit is exact (één van) de reden waarom je altijd je pup bij een goede fokker vandaan wilt halen. Een goede fokker heeft de pups in huis en is vanaf dag 1 bezig met allemaal handelingen die invloed hebben op de socialisatie. Gezien de primaire socialisatiefase al vanaf week 3 begint is het noodzakelijk om een pup in die omstandigheden te fokken.
Een broodfokker of een slechte fokker besteed geen aandacht aan deze socialisatie op het moment dat de socialisatie het meest essentieel is.
Links of rechtsom ga je last van krijgen (en vooral je hond, in eerste instantie, gaat dat met zich meedragen).
Een buitenlandse hond kan natuurlijk ook goed geadopteerd worden. Dan heb je niet zoveel invloed op de socialisatie en heb je te maken met het verhaal en de omstandigheden van de hond waarin hij geboren en opgegroeid is.
>> Luister hier mijn podcast over een buitenlandse hond adopteren: is dat wel een goed idee?”
Misvattingen over socialisatie
Bij socialisatie denken we vaak dat we onze honden te pas en te onpas moeten blootstellen aan willekeurige prikkels. Wellicht dat we nog rekening houden met de duur van onze activiteiten omdat we ons realiseren dat een pup wel erg jong is.
Maar vaak komen we niet zoveel veel verder dan dit. We brengen ze in contact met honden, mensen, andere dieren en noem het maar op.
Want als ze er aan blootgesteld worden dan zullen ze er wel aan wennen. Toch?
Wat betekent een slechte socialisatie bij honden?
Bij een slechte socialisatie denken we vaak aan honden die in barre omstandigheden opgegroeid zijn. Of honden die alleen maar op een erf hebben geleefd en verder niks hebben gezien.
Het moge duidelijk zijn dat dit zeker een “slechte” socialisatie is en dat dit invloed heeft op de verdere ontwikkeling van je hond en de eventuele hulpvragen die er nu liggen.
Toch kan een slechte socialisatie ook ontstaan wanneer jij je hond te pas en te onpas blootstelt aan willekeurige prikkels zonder te weten wat er nou echt gebeurt.
Socialiseren of traumatiseren?
Wanneer we de hond blootstellen aan prikkels zonder te weten hoe hij zich voelt dan slaan we de plank flink mis. We creëeren een bodem voor eventuele hulpvragen in de toekomst. Terwijl je nou precies het tegenovergestelde wilde bereiken.
Toch is dit wat er vaak gebeurt door een gebrek aan kennis over socialisatie. Maar vooral door een gebrek aan kennis over de lichaamstaal van de hond. Hoe voelt de pup zich op het moment dat hij in situatie X of Y is.
Als we dan kijken naar wat socialiseren betekent kunnen we daarmee het tegenovergestelde effect bereiken.
We willen bereiken dat de hond zich comfortabel en veilig voelt bij allerlei prikkels. Alleen als de hond aangeeft niet op zijn gemak te zijn maar de signalen worden gemist dan bereik je het tegenovergestelde. Op die manier worden er eerder negatieve associaties opgebouwd dan positieve associaties.
Praktijkvoorbeeld: Laika de Engelse Springer Spaniël pup
Laika is een Engelse Springer Spaniël pup. Vanaf 8 weken kwamen we haar dagelijks tegen bij ons in het bos. Laika werd, met de beste intenties – begrijp me niet verkeerd – lekker uitgelaten in het bos. Onder de noemer socialisatie kwam ze in aanraking met andere honden en mensen. Prachtig toch? Een bos vol met andere honden en mensen.
Ik zeg je eerlijk: plekken als dit gebruik ik niet/ adviseer ik niet snel om een pup goed te socialiseren.
Dat gezegd hebbende: Laika liet allerlei signalen zien in het contact met andere honden waarbij zij aan gaf wel degelijk in conflict te zijn met haar gevoel richting die prikkel(s). Het leverde haar met regelmaat stress op en de signalen vlogen je om de oren. Althans als je de signalen leest.
Want dat wat je niet weet kan je ook niet zien. Dat is met alles zo.
Grove en subtiele signalen van de hond
De grove signalen herkennen we vaak wel. Maar die laat een pup – in de meeste gevallen – niet zomaar zien. Zoals grommen, blaffen, happen, bijten. De subtiele signalen daarentegen (her)kennen we vaak niet voldoende.
We denken vaak dat als de hond nog ogenschijnlijk enthousiast overkomt en kwispelt hij wel blij zou zijn.
Want er gebeurt toch niks! Right?
Nou ja… “er vloeit geen bloed” zeg ik dan altijd. Dat klinkt een beetje gekscherend. Maar soms lijk het onze graadmeter. Pas als een hond met de staart tussen de benen staat te bibberen of als het (ernstig) mis gaat zien we in dat het toch niet zo gezellig was.
Dit kan de perfecte bodem zijn voor negatieve leerervaringen.
Laika werd steeds ouder…
Hoe dan ook. Laika werd steeds ouder. Het werd een hond die met regelmaat een flink snauw kreeg van andere honden. Laika was een hond die op jouw hond kwam afstormen. En ach: ze deed ja niks? Toch Ze wilde alleen maar “spelen”. Maar om goed spel bij honden te herkennen moet je wel weten wat spel betekent.
Wat zijn de voorwaarden voor spel? En gaat al dat gedrag wat je in het bos ziet tussen honden wel over gezelligheid, leukigheid en ontspannen spel? (Pssst, ik durf nu al te verklappen dat dit niet het geval is).
Laike werd de vriendelijke hond die niet per se beleefd gedrag vertoonde. En daar zijn er veel van.
Laika liet verschillende gedragingen zien:
- Ze stormde op honden af
- Ze luisterde niet meer naar de grens van andere honden
- Ze bleef maar drammen
- Ze liep altijd ver uit de buurt van haar “baasjes”
- Haar gemoedstoestand zat te hoog
- Ze luisterde niet meer (ze kwam pas als ze er zelf zin heeft, zeggen we dan)
En ga zo maar door.
Laika begon uit te vallen naar andere honden
Totdat het moment kwam dat dit gedrag zich ging ombuigen. Gedrag wat eigenlijk al ruim van te voren te voorspellen was: Laika haar grens was bereikt!
Haar gedrag veranderde. Ze ging van een hond die ogenschijnlijk niks deed en ogenschijnlijk alles leuk vond, naar een hond met gedrag waarbij ze WEL uitviel. Dit deed ze naar heel veel honden. Zelfs zo erg, dat ze niet meer in dat losloopgebied konden lopen. Er was veel spanning. Bij de honden en de baasjes.
Dat is zonde! Want het leek allemaal zo goed te gaan. Toch? Gedragsproblemen zijn er heel vaak al een tijdje. Wij zijn zie niet altijd omdat we pas in actie komen wanneer het gedrag zichtbaar wordt.
Dit verhaal is een behoorlijk klassiek verhaal. Heel veel honden bouwen langzaam op. Hulpvragen zijn vaak al een langere tijd aan het sluimeren.
Een vicieuze cirkel
Zoals je leest zijn er verschillende situaties in een losloopgebeid die eigenlijk verkeerd geïnterpreteerd worden. Ik benoem even wat klassieke voorbeelden:
- Een hond die op andere honden afstormt is vriendelijk en vindt het leuk (hij wil overal naar toe en we zien het probleem er niet van in)
- Twee honden die achter elkaar aanrennen zullen het per definitie wel gezellig hebben (zolang er niet gegromd, gehapt of gebeten wordt)
- Als een hond als kip-zonder-kop rondloopt dan zal hij wel (over)enthousiast zijn
Als je kijkt naar het voorbeeld van Laika de Engelse Springer Spaniël dan zie je direct dat haar gedrag kan ontstaan door negatieve leerervaringen. Als er een grote hond (die ogenschijnlijk vriendelijk gedrag vertoont) op een pup komt afstormen of achter de pup aanrent (die misschien wel vanuit een copingmechanisme wil vluchten) dan kan de hond daardoor JUIST leren dat andere honden eng zijn.
De escalatieladder van honden
Met de escalatieladder voor honden wordt deze conflict opbouw mooi weer gegeven. Daaruit blijkt dat een hond maar zelden plotseling uitvalt, zonder waarschuwing.
Ik liep in datzelfde bos en kan meestal van te voren voorspellen wanneer het mis gaat en vooral dat het mis gaat.
We leren onze honden van alles en gaan, over het alegmeen, naar een puppyschool. Maar we leren te weinig over de lichaamstaal van honden. Terwijl dit nou juist zo essentieel is. Je gaat een samenwerking en relatie aan met een wezen die totaal anders functioneert dan jij: maar we leren zijn taal niet. Dat is toch een platform creëeren voor miscommunicatie?
Als je wilt dat je hond positieve associaties legt met bepaalde prikkels dan moet hij zich emotioneel veilig, vertrouwd en comfortabel voelen. Als je wilt dat je hond zich emotioneel veilig voelt moet je kunnen interpreteren wat hij van situaties vindt. Zijn lichaamstaal en zijn stress signalen geven dat aan.
Anders is er sprake van miscommunicatie. En dat is niet zelden het probleem. De hond zegt ‘A’ maar wij denken dat er ‘B’ wordt gezegd.
Het stressemmertje bij honden
Een gevolg bij puppy’s (en ook bij volwassen honden) is dat het stressemmertje van je hond vaak ook nog eens tjokvol zit. De hond stroomt over. Er is geen ruimte meer om goed te leren en je raakt eigenlijk in een neerwaartse spiraal.
Eigenlijk werken we ons zelf dan tegen. Een puppy is nog piep jong. Het emmertje zit zo vol. Er zijn heel veel puppy’s die te weinig slapen. Meestal omdat we niet voldoende weten hoeveel slaap een hond nodig heeft.
Wanneer kan een socialisatie falen?
Je hebt al gelezen dat er verschillende redenen zijn die kunnen maken dat een socialisatie niet zo goed is als wenselijk is. Een goede of slechte socialisatie is niet het enige wat het gedrag van je hond bepaalt, maar het speelt wel degelijk een (belangrijke) rol.
De onderstaande zaken hebben op een negatieve manier invloed op de socialisatie:
- De hond heeft in de primaire socialisatiefase (tussen de 3-14 weken) niet tot weinig goede ervaringen opgedaan
- De hond heeft in de primaire socialisatiefase alleen maar op een erf in een hok of waar dan ook geleefd waar hij niet is blootgesteld en is gesocialiseerd en gehabitueerd met andere prikkels
- De hond is te pas en te onpas aan prikkels blootgesteld (onder de noemer socialiseren) zonder te begrijpen of hij zich op zijn gemak en veilig voelt en daardoor zijn er veel negatieve leerervaringen ontstaan
- We stellen onze hond wel bloot aan prikkels, maar vergeten ze belangrijke prikkels te leren negeren. Bijvoorbeeld: bij iedere hond die we tegen komen aan de lijn zeggen we “toe maar, ga maar kijken”. Zonder te weten trouwens of de hond zich op zijn gemak voelt. En naarmate de hond ouder en sterker wordt ontstaat er een hulpvraag: “Mijn hond wil naar iedere hond aan de lijn toe, terwijl ik gewoon zou willen doorlopen”.
Hoe socialiseer je een hond met andere honden?
Als je wilt dat je hond een positief en vertrouwd gevoel overhoudt bij anderen honden dan begint het bij de lichaamstaal van je hond goed kennen.
>> Volg hier de lezing over de lichaamstaal van honden >>
Als je begrijpt wat het gedrag van honden betekent dan kan je daar op inspelen. Zowel de taal van jouw hond als die van de andere hond wordt hierdoor voorspelbaarder. Je interpretatie gaat ook beter worden. Zo zal je gaan zien dat honden die gewoon ogenschijnlijk vriendelijk achter elkaar aanrennen niet per se aan het spelen hoeven te zijn.
Alleen dat bepaalt nogal wat voor de interpretatie van jouw hond. Want als het eigenlijk betekent “ik heb meer ruimte nodig” of “ik vind het intimiderend” of “ik vind het te drammerig” dan is dat de bodem voor negatieve leerervaringen.
Verdiep je in de lichaamstaal van je hond. Op die manier kan je er achter komen wat jouw hond vindt van die situatie en op die manier kan je daar accuraat op inspelen. Daarnaast kan je met bepaalde, specifieke honden gaan afspreken. Honden waar jouw hond (en jij) je bij op je gemak voelen.
Voorkom contact aan de lijn met andere honden (tenzij je heel goed weet wat je doet en de taal goed kan interpreteren). Voorkom dat je je hond random blootstelt aan willekeurige honden in een losloopgebied. Want gewoon “blootstellen” is niet de manier om je hond te socialiseren.
Grijp in wanneer je hond zich niet meer gemakkelijk voelt en laat ze het al helemaal niet zelf uitzoeken.
Wat is een goed gesocialiseerde hond?
Een goed gesocialiseerde hond begint bij een hond die bij een goede fokker vandaan komt. Zodat het een stevig fundament mee krijgt. En leert omgaan en vooral vertrouwelijk, comfortabele en positieve associaties krijgt met de meest normale huis, tuin- en keuken geluiden. Maar je moet ook denken aan verschillende ondergronden onder hun pootjes, aanrakingen, dieren, kinderen, geluiden en noem het maar op.
Een hond bij een goede fokker vandaan kan alsnog een hulpvraag ontwikkelen. Bijvoorbeeld zoals in het voorbeeld met Laika.
Als de hond X communiceert en wij interpreteren dat als Y of zien überhaupt niet wat de hond volledig communiceert dan ga je daar links- of rechtsom iets tegenkomen.
- De habituatie is goed geweest – de hond is gewend aan de normale ‘maatschappelijke’ dingen
- De hond heeft goede ervaringen opgedaan met zijn omgeving en de sociale wezens waar hij mee in contact komt
- De hond voelt zich vertrouwt, comfortabel en veilig met en bij deze prikkels
- Het zijn honden die goede sociale vaardigheden kunnen ontwikkelen of hebben ontwikkelt
- Ze voelen zich vertrouwt en op hun gemak bij zichzelf en in hun omgeving
- Hij vertoont geen overmatige angst of agressie
- De hond staat open voor nieuwe ervaringen
- De hond kan ontspannen en kalm blijven in verschillende omgevingen
- De hond heeft een goede taal ontwikkelt. Hij kan zich goed uiten en goed afremmen.
Vergeet niet de individu
Let op: ondanks dit bovenstaande lijstje heb je altijd te maken met individu. Je hebt altijd individuen die zich wat meer onzeker voelen, die het glas sneller halfleeg dan halfvol hebben. Je hebt ook nog te maken met andere factoren dan socialisatie die bepalen hoe de hond zich ontwikkelt. Daarnaast kan doorfokken ook een probleem met zich meebrengen die met een goede socialisatie niet alleen maar opgepakt worden. Ook het ras, die jouw individu is, bepaalt weer een aantal dingen voor het resultaat.
Een hond die ontspannen kan blijven in verschillende omgevingen kan dat te danken hebben aan zijn socialisatie. Maar het heeft ook te maken met de individu. Sommige honden als individu (maar ook wel rassen) laten dingen van zich afglijden. Of ze zijn gewoon wat optimistischer dan de andere hond. Sommige honden gaan enorm aan van al die veranderende omgevingen en anderen blijven wat liever in hun wereldje.
Socialisatie: een belangrijke bouwsteen voor de stabiele hond
Socialisatie is een hele belangrijk bouwsteen voor stabiliteit. Zo moet je socialisatie zien. Het bepaalt veel. Voornamelijk omdat je platform om op terug te vallen wanneer er hulpvragen zijn veel gefundeerder is. En dat is wat je wil. Iedere hond kan hulpvargen ontwikkelen. Dat hangt niet af van een bepaald ras, een dominante hond, slechte opvoeding, slecht leiderschap of wat dan ook. Nee, dat ligt een stuk genuanceerder.
Maar hoe beter de socialisatie, hoe stabieler je fundament. Des ter beter je kan terugkeren naar een diepgeworteld vertrouwen die je hond van jongs af aan heeft meegekregen
