De letterlijke vertaling van flooding is overstromingen. In feite zegt dat al genoeg. De hond is aan het overstromen op het moment dat hij een bepaalde ervaring heeft.
Het idee is dat de hond op dat moment wat moet leren. Bijvoorbeeld niet meer reageren op X of Y of bang zijn voor X of Y. De vraag is alleen of flooding nou wel zo’n sterk concept is. In de meeste gevallen zijn we ons er helemaal niet zo bewust van namelijk dat de hond dan niet openstaat om te leren en het ook jammer is om op die manier samen te werken.
Wat is flooding?
Flooding is een methode om de hond te “trainen”. De hond is dan in een situatie die voor hem stressvol is zonder dat hij de mogelijkheid heeft om te ontsnappen of het te vermijden.
Het doel van flooding is dat de hond wordt geconfronteerd met zijn angsten of ongewenst gedrag in de hoop dat hij zal leren er op die manier mee om te gaan of het dan wel zal afleren.
Soms met het idee dat we snel resultaat gaan behalen.
Bijvoorbeeld: je hond is bang voor de stofzuiger
Concreet: stel je hond is (doods)bang voor de stofzuiger. Dan zie je weleens dat honden er “gewoon” mee geconfronteerd worden met hetgeen wat hun op dit moment een negatieve emotie oplevert. Met het idee dat hij er op die manier meer leert om gaan. Hij mag dan op een matje liggen en de stofzuiger om hem heen wordt aangezet en in beweging gezet. Hij wordt geconfronteerd met zijn angst (mits dat de echte onderliggende oorzaak is van dit gedrag hè, maar dat is wat anders).
De vraag is alleen of de hond nog wel kan leren, want in feite zit hij in de rode zone. Wanneer je werkt in de rode zone (en dat betekent dus veel stress) is je hond helemaal niet aan het leren en kan het zelfs alleen maar negatiever worden.
Simpelweg omdat de associaties er niet positiever van wordt. Het is daarom wel belangrijk om te weten wat stress bij honden betekent. En wat een hond doet als hij stress heeft bijvoorbeeld.
Waarom wil je flooding liever vermijden?
- Ineffectief leergedrag: omdat de hond zo overweldigd is, is het moeilijk voor hem om effectief te leren. Hij zal zich in plaats daarvan focussen op het overleven van de situatie, in plaats van het begrijpen en toepassen van nieuwe commando’s of gedragingen.
- Verlies van Vertrouwen: flooding kan het vertrouwen van de hond in de eigenaar of trainer ernstig schaden. De hond zal de persoon die hem in deze stressvolle situatie heeft geplaatst mogelijk associëren met angst en ongemak.
- Verhoogd Stressniveau: Flooding veroorzaakt aanzienlijke stress bij de hond. Het dier wordt geconfronteerd met een overweldigende situatie waarin het niet kan ontsnappen. Dit kan leiden tot angst, negatieve emoties, paniek en fysieke symptomen zoals een verhoogde hartslag en ademhaling (dat is immers wat stresshormonen doen).
- Trauma: Het kan ernstig emotioneel trauma veroorzaken of verhogen bij de hond. Het dwingen van een hond om geconfronteerd te worden met zijn grootste angsten kan blijvende psychologische schade veroorzaken. Dit kan leiden tot langdurige problemen in het gedrag en welzijn van de hond.
Symptoombestrijding
Flooding is een vorm van symptoombestrijding en dat is erg jammer. Je wilt gewoon graag dat je hond zich in situatie X of Y goed gedraagt. Maar veel belangrijker is dat hij zich goed voelt, zodat hij zich goed kan gedragen. Want staat het één niet in verband met het ander?
Het gedrag is “slechts” een gevolg van… .
En dus is de kunst om te kijken waar het gevolg van moet zijn?
Wat is nou de echte oorzaak. Wat is de zere plek? Wat heeft je hond te vertellen?
Er is namelijk meer dan:
“Hij moet het maar gewoon leren” of “hij moet maar gewoon luisteren”.
Maar hij moet er gewoon aan wennen toch?
Wanneer je gedrag van je hond wilt ombuigen wil je voorkomen dat hij er maar “gewoon” aan blootgesteld wordt. Want weet je dat heel veel gedragingen zelfs kunnen ontstaan omdat ze er in het verleden “gewoon” aan blootgesteld zijn?
Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop wij socialiseren en wat een goede socialisatie voor honden betekent. We stellen de hond “gewoon” bloot aan de prikkel waarvan we willen dat hij daarmee leert omgaan.
De lichaamstaal van de hond begrijpen
Wanneer je echter niet begrijpt hoe je hond zich voelt, ga je in feite over een grens heen en ga je zien dat je hond gaat opbouwen in zijn conflict (die signalen worden weergegeven in de escalatieladder van honden). Een hond laat zien hij hoe hij zich voelt in een situatie met behulp van zijn lichaamstaal en stress signalen (en natuurlijk met zijn gedrag).
Dat betekent even beknopt uitgelegd dat de hond waarschijnlijk in het verleden wel degelijk signalen heeft laten zien van ongemak, stress, spanning, angst en/of onzekerheid. Alleen wij hebben deze subtiele signalen niet (voldoende) (h)erkent. En dat resulteert vervolgens in grovere signalen en probleemgedrag.
Dit zijn vaak ook de momenten dat we zeggen “mijn hond valt ineens, zonder waarschuwing, uit”.
Trainen zonder flooding
In plaats van het gebruik van flooding, zijn er diverse positieve trainingsmethoden beschikbaar die gebaseerd zijn op beloning, geduld en begrip voor de natuurlijke behoeften van de hond:
- Vermijden: Nee je hebt gelijk. Geen enkele hond leert van vermijden (en indirect toch ook weer wel). Maar ook niet van maar blijven confronteren terwijl de (stress)emmer vol is (letterlijk in dit geval). Je vermijdt niet om te vermijden. Je vermijdt om de druk van de ketel te halen en in ontspannen situaties nieuwe associaties te kunnen gaan maken zodat de hond wel openstaan voor leren.
- Geduld & herhaling: als je associaties wilt ombuigen bij je hond dan is voldoende tijd geven om te leren essentieel. Herhaal de oefeningen met (zeer veel) regelmaat. Er kan niets zo hardnekkig zijn als patronen ombuigen.
- Ken de lichaamstaal van je hond: leer de lichaamstaal van je hond te begrijpen om beter te communiceren, ongewenst gedrag te voorkomen en vooral te begrijpen hoe je hond zich voelt zodat jij weet wat je moet doen. Ga je door? Stop je? Waar ligt de grens van nog leerbaar zijn?
Flooding: “maar het werkt wel!”
Ik zeg altijd “het feit dat iets werkt betekent niet dat het ethisch verantwoord is”.
Als dit onze maatstaf is, dan valt er nog veel winst te behalen.
Een hond die bijvoorbeeld niet meer reageert op prikkel X of Y kan zichzelf hebben afgesloten voor de angst die hij ervaart op dat moment.
Als een hond stress ervaart kan hij alleen maar omhoog op de escalatieladder. Dus ze gaan van relaxed, ontspannen en/of neutraal naar signaleren. Je ziet een hond die (zoals wij het noemen) gedragsproblemen heeft.
We zien signalen zoals blaffen, grommen, uitvallen, piepen, niet meer mee willen werken en noem het maar op.
Je wilt dat de hond weer kan zakken (letterlijk, zowel op de escalatieladder, in de “zone” waar hij zich in begeeft op dat moment alswel in zijn energie/gemoedstoestand . Wanneer dat er niet is kan de hond alleen nog maar vaak kiezen om nog verder door te schieten.
Dit kan betekenen dat de hond doorschiet naar bevriezen. Bevriezen is een copinmechanisme. Dit betekent eigenlijk dat er sprake is van wanhoop, “shut down”, “black out” en apathie. Aangeleerde hulpeloosheid is hier wel degelijk aanwezig.
De hond zegt eigenlijk “ik kan niet (meer)”…
We nemen dus ten onrechte aan dat een hond die gedrag x of y niet meer laat zien ook “oké” is.
Een slachtoffer van een misdrijf of ongeluk is ook niet kalm en gereguleerd als hij niet huilt of schreeuwt, maar wel in de “freeze” modus zit.
Is flooding altijd slecht?
Als je kijkt naar de tal van opties die er zijn om gedragsproblemen aan te pakken is het zonde om flooding in te zetten.
Eerlijk: ik denk dat je er soms door heen kan gaan. En dat dit misschien tot de opties behoort. Maar op geen enkele manier als je eerste optie en al helemaal niet “zomaar”.
Dus nee, dit advies zou ik niet geven.
Ik zie dat meer als dat een drempel zo groot kan zijn geworden, dat ‘ie hoger is dan dat de werkelijk eigenlijk is. Dan noem ik het meer een duwtje in de rug.
Levert dat stress op? Tuurlijk! Want als jijzelf tegen iets op ziet en dat blijkt achteraf gigantisch mee te vallen dan heb je stress in je systeem. Dan ben je er vaak wel ook doorheen en kan je verder gaan bouwen. Is dat onverantwoord? Nee dat denk ik niet. Dat hangt van het gehele plaatje af.
Maar tsja: dan moet je wel drommels goed weten wat je doet en waar het gedrag van je hond over gaat. Je moet het totaalplaatje kennen. En de zere plek.
Je moet vooral niet aan symptoombestrijding doen. Dus mijn advies is: ga onderzoeken welke opties je hebt: want er zijn er zo ontzettend veel.
Is het zo dat flooding altijd ernstige emotionele gevolgen heeft en het probleem verergerd?
Je leest vaak dat flooding uit den boze is. En ik verwoord het liever als kansen missen: je mist kansen als je het op deze manier doet.
Voor mij staat er maar 1 ding centraal: de hond zien in de training.
Waarom doet hij wat ‘ie doet?
Hij heeft kennelijk de grens bereikt… dus waarom daar niet naar luisteren maar er (weer) over heen gaan?
Er door heen gaan kan zoals ik hierboven heb beschreven kan heel soms een mogelijkheid zijn, maar je kan er net zo goed de hond mee “lam slaan”.
Zijn stem wordt nog verder weggedrukt.
Het heeft absoluut niet altijd ernstige emotionele gevolgen. Dat zeg ik vooral omdat ik zie dat veel mensen bang worden om nog iets te doen met hun hond omdat we bang zijn om het te verpesten. Angst inboezemen is zonde, dat werkt ook niet bevordelijk voor de relatie met je hond. Het is wel goed om te weten wat gevolgen kunnen zijn en wat er eigenlijk centraal moet staan: de hond & zijn gedrag.
Bewustwording is de eerste fase van verandering
Het is wel belangrijk om je bewust te worden van wat je doet en hoe dat het anders kan. Niet iedere hond is ernstig getraumatiseerd of schiet in de “freeze” modus.
Nogmaals… heel vaak is het niet nodig en kan je door naar het totaalplaatje te kijken van de hulpvraag van je hond te kijken goed begeleiden.
Daarnaast is werken met behulp van desensitisatie en counterconditionering een vele vriendelijke manier om samen te werken met je hond.
Ik zou kiezen voor een respectvolle en zorgzame manier om met je hond om te gaan. Daardoor kun je een sterke en liefdevolle relatie opbouwen, gebaseerd op wederzijds respect en vertrouwen.
