We zeggen ‘A’ en corrigeren op ‘B’

Bij het stellen van een hulpvraag is het belangrijk om je te realiseren dat dit maar zelden de daadwerkelijk hulpvraag is. Heel veel dingen zijn de omgekeerde wereld. We geven veel gemixte signalen aan onze honden.

Wat wordt daar mee bedoeld?

Laten we beginnen bij het begin. De gedragingen van je hond staan met elkaar in verbinding. Het is belangrijk om je dat te realiseren. Nog beter gezegd, voor het totaalplaatje zijn er hele belangrijke voorwaarden waar je op moet letten om je hond te willen helpen. Lees hier meer over het belang van het totaalplaatje bij gedragsproblemen.

Bijvoorbeeld:

• Lichamelijke factoren; hoe zit je hond in zijn vel?
• Voeding
• Ras
• Wat kent hij allemaal al (rust behouden, impulscontrole)
• Ervaringen
• Leeftijd
• En ga zo maar door…

Ik neem je direct even mee aan de hand van een praktijkvoorbeeld!

Praktijkvoorbeeld van Inge, Jake en Nora…

Inge heeft twee labradors: Balou en Nora. We spreken samen af bij een losloopgebied en vanaf het begin van de ontmoeting, observeer ik alles. Inge haalt beide honden uit de auto. De honden moeten keurig zitten voor ze de auto uit mogen. Vervolgens komt Inge met haar hulpvraag, namelijk: Nora hapt steeds in de nek van Balou als ze de auto uit gaan. Sowieso doet Nora dit vaak aan het begin van de wandeling. Wat moet ik doen?

Al vrij snel werd duidelijk dat het verhaal van de honden te laat werd opgepakt. Het is mooi dat Inge de honden keurig liet zitten voordat ze de auto uit mochten. Echter, wanneer je NIET werkt aan de gemoedstoestand van de hond, maakt het niet uit. Simpelweg omdat er geen verandering is in het brein van de hond. Enkel de fysieke verandering, namelijk de honden staan niet meer, maar ze zitten. Dit is gebaseerd op conditionering. Er is dus geen rust in het koppie van de hond.

Veel mensen (incl. trainers) lossen het probleem op gericht op het zichtbare gedrag. Inge had al van verschillende trainers en gedragstherapeuten het advies gekregen dat Nora daar gecorrigeerd moest worden zodat het duidelijk zou zijn voor haar dat dit niet de bedoeling is.

Maar is dat wel terecht? Is het terecht om je hond te corrigeren als daar niet daadwerkelijk de hulpvraag ligt?

Je hebt dan wellicht een oplossing voor je hulpvraag, maar persoonlijk zou ik meer willen dan een oplossing.  Ik zou verdieping willen. Het is mooier om de kern aan te pakken. Om te kijken wat er in het totaalplaatje anders kan. Waarom doet je hond wat hij/zij doet?

De gemoedstoestand van je hond is zo belangrijk. Het maakt dan niet uit of je hond zit, ligt of een driedubbele salto doet voor dat hij/zij de auto uit mag. Als er rust in het koppie van de hond is, dan bereik je meer. Die rust vindt altijd plaats in het brein van de hond. Een hond die zit is niet per se rustig. Het werken aan de gemoedstoestand staat los van trucjes en conditionering. Het gaat hierbij om het zelfdenkend vermogen van de hond!

Dus: het is mooi dat je hond moet zitten voor dat je, bijvoorbeeld, de honden vrij laat. Alleen als je hond niet rustig is, dan is het logisch dat daar gedrag X uit ontstaat. Alleen vind ik het wel lastig als je daar vervolgens je hond tot orde gaat roepen, gaat corrigeren of je hulpvraag gaat stellen. Simpelweg omdat we de hond dan te kort doen. De hulpvraag ligt niet daar waar wij denken dat hij ligt. Als je daar gaat corrigeren, trek je dus niet recht wat je recht zou willen trekken. Conclusie is dus eigenlijk: het zou gemakkelijker kunnen.

Uiteraard zijn er meer factoren die maken dat een hond doet wat hij/zij doet. Alleen het verhaal begint vaak zoveel eerder dan wij denken.

Te laat!

Ja, we zijn zo vaak te laat. We denken het vaak wel te weten, maar eigenlijk zien we niet wanneer het verhaal echt begint. Dit ontstaat vaak omdat we gedragingen van de hond als losstaande problemen gaan behandelen. In het geval van Nora en Balou is de hulpvraag: ‘mijn hond hapt in de nek van de andere hond’ volledige losgekoppeld van het totaalplaatje. Dat is onterecht! Het verhaal is al veel eerder begonnen.

En geloof mij, het verhaal begint al veel vaker thuis en gaat alleen maar verder gedurende alles wat je gaat ondernemen met je hond (wandelen, fietsen, in de auto ergens naar toe etc).

Ook in het geval van Inge, Balou en Nora…

Inge zegt: “Mijn honden moet zitten voor ik de deur uit ga!”. Fantastisch, zeg ik dan altijd (dat klinkt enigszins sceptisch hé?). Alleen waarom moet je hond zitten? Als je hond geen rust in zijn brein heeft, dan is er zeker lichamelijke onrust en een hele boel stress als gevolg. Ik kan je dan op een briefje geven dat daar gedrag X uit ontstaat.

Wat dat dan ook is. Daarnaast werden Jake en Nora al druk wanneer die ene kast, waar de hondenriemen liggen, open gingen en de riemen gepakt werden. Oftewel: de hulpvraag zou al in veel eerdere fases begeleid moeten worden en niet pas bij het zichtbare gedrag dat Jake en Nora, als gevolg daarop, laten zien. Hier is er ook sprake van associaties. De riem betekent we gaan iets leuks doen.

Nog een praktijkvoorbeeld:

Paula en Figgi (kooiker puppy) volgen een puppytraject bij mij. Tijdens een van de lessen, wanneer ik bij Paula thuis kom, zit Figgi nog in de bench. Figgi wordt uit de bench gehaald. Paula praat tegen Figgi, terwijl Figgi nog in de bench zit. Figgi reageert daar duidelijk op. Je ziet dat hij omhoog schiet in zijn opwindingslevel. Vervolgens wordt de bench zonder na te denken open gemaakt (want waarom zou je daar over nadenken?) en komt Figgi (met een drukke gemoedstoestand) uit de bench. Figgi springt vervolgens tegen mij op en voor je het weet ontstaat daar de hulpvraag. Namelijk: hoe zorg ik er voor dat Figgi niet opspringt?

Je kunt dan wel een aantal tips krijgen voor dat gedrag, maar de vraag is of dat eerlijk is. Of we Figgi dan niet tekort doen? Eerst is er ‘A’ gecommuniceerd: je maakt de hond druk, en vervolgens zeg je bij ‘B’: “ja maar dit wil ik niet. Zoals je je nu gedraagt is het niet fijn.” Voorkomen is gemakkelijker dan genezen. Dat geldt ook in dit geval.

Zullen we nog even verder gaan?

Nog een voorbeeld met Paula en Figgi. Wanneer ik in de straat loop en ik Figgi en Paula tegenkom spreekt Paula Figgi toe. Paula zegt dan vaak: “Kijk eens Figgi, wie komt daar aan? Wat leuk hé? Die vind jij leuk hé?”. Figgi schiet omhoog in zijn opwindingslevel en laat verschillende signalen zien. Figgi reageert (met een, door de baasje gecreëerde, drukke gemoedstoestand) op mij en springt omhoog. Paula wil dit natuurlijk niet en zegt zo’n 7 keer achter elkaar: “Figgi, laag! Figgi kom op, laag! Foei, je weet dat dit niet mag”.

Ja maar Paula? Klopt dat wel? Weet Figgi echt dat dit niet mag? Want je hebt het eerst wel aangewakkerd (en zelfs letterlijk gecommuniceerd) en vervolgens zeg je dat het niet goed is wat hij doet? Wat had er anders gecommuniceerd kunnen worden? Zodat Figgi wel begrijpt wat de bedoeling is.

Daar zit een discrepantie in. Die eigenlijk best oneerlijk is ten opzichte van Figgi! Stel je eens voor als Paula dit gewoon niet had gedaan? Het niet bijzonderder had gemaakt dan het is? Figgi is een hele relaxte pup. Bovenal geef je de hond, door dit allemaal niet op deze manier te doen, vooral de kans om op zijn manier contact te maken. Namelijk: snuffelen en informatie tot zich nemen.

Menselijke communicatie

Het bovenstaande voorbeeld is een manier waarop je met een kind kan omgaan. Een kind is geen hond en een hond geen kind. Het kan voelen als je kind, maar dat is weer wat anders. Dat is nogal een belangrijk onderscheid. De psychologie is anders, hoe je het ook wendt of keert.

Stel: je loopt op straat met je (of een) kind en oma komt er aan. Je kunt dan bijvoorbeeld zeggen: “Kijk eens Loes, wie kom daar aan? Wie is dat? Dat is leuk hé, is oma daar gewoon ineens”. Een kind heeft daar een andere reactie op dan een hond. Dit betekent niet dat een hond niet blij kan zijn om bepaalde mensen te zien of wat dan ook.

Dan kom je wel in een heel ander stuk, want wanneer is een hond dan blij en enthousiast? We interpreteren blij, druk en enthousiast uitziend gedrag al snel als een hond die iets daadwerkelijk leuk vindt. Een hond hoeft maar zijn staart te bewegen en we denken dat ‘ie blij is.

Lees maar eens mee in dit artikel: Opwinding bij honden

Vervolgens…

De vraag is of Figgi zo uitbundig had gereageerd als Paula (zie het bovenstaande voorbeeld) dit niet allemaal zelf had gecreëerd? Dan kan de hond alsnog blij zijn omdat hij mij, of andere bekende mensen, herkend. Meestal doet een hond dit dan op een hondse manier en een stuk gematigder. Op de eerste plaats zal de hond, van nature, altijd zijn neus gebruiken en dat gebeurt heel vaak niet meer. Omdat het ergens scheef is gaan groeien.

Een hond is geen mens en een mens geen hond. Wij communiceren wel vanuit dit idee. Dat is niet zo gek, je kunt ook niet anders. Je bent nou eenmaal een mens. Je kunt niet communiceren als een hond. Je kunt wel rekening houden met een aantal dingen om misverstanden te voorkomen. Op de eerste plaats is het vooral begrijpen hoe honden nou eigenlijk zelf communiceren. Waar ligt de behoefte van honden? En nog interessanter is: welke behoeftes zijn eigenlijk van jou?

Gemoedstoestand

Wij hebben vaak een aandeel in het gedrag van onze hond en willen op een gegeven moment een antwoord op het gevolg daarvan. Je kunt dus eigenlijk heel veel voorkomen door eens te kijken wat je zelf creëert. Door bijvoorbeeld te kijken naar die gemoedstoestand van je hond. Als die patronen en gewoontes er al zijn, dan is het natuurlijk altijd lastiger om dit om te buigen.

Ik beweer dus niet dat het aan per se jou ligt om hoe jij je voelt, maar wel om wat je hebt gecommuniceerd en gecreëerd.

• In het geval van Balou en Nora had Inge de gemoedstoestand in de auto (of misschien zelfs thuis al) kunnen bewaken. Als de honden omhoog schieten, had je dat al kunnen begeleiden of voorkomen. Zodat je niet hoeft te corrigeren omdat het ‘ongewenst’ is.
• In het geval van Inge, Balou en Nora zou je kunnen werken aan associatie die op de riem en die ene kast zitten.
• In het geval van Inge, Balou en Nora zou je kunnen werken aan rust voordat je vertrekt (en waarschijnlijk rust in het algemeen in huis)
• In het geval van Figgi in de bench. Paula kan ook gewoon naar de bench lopen en die bench rustig openmaken zonder iets te zeggen, toch? Figgi heeft vast geen drie weken in de bench gezeten (ga ik voor de goede orde dan maar van uit). Dus je kunt je vreugde na 1,5 uur slapen vast wel even inhouden voor een later moment? Paula kan vast wel wachten met Figgi uit de bench laten totdat hij rustig is. Als je dat ALTIJD doet, dan weet Figgi niet beter dan dat rust en wachten hem iets oplevert.
• In het geval van Figgi en Paula die mij op straat tegenkomen is mijn antwoord eigenlijk heel duidelijk. Namelijk: je kunt Figgi ook niet gek maken en niet doen alsof alles wat je tegenkomt nou zo spectaculair is. Je hond begeleiden moet dan weer wel, maar dat is totaal wat anders! Communiceren wat je wel moet doen als je een prikkel tegenkomt. Daarbij moet je ook nog eens kijken naar welke behoeftes jouw hond hier heeft.

Oké, nog één voorbeeld dan!

Heros is een Groenendaeler en al druk voordat hij naar buiten gaat. Zijn riem ligt altijd in de gesloten kast waar de jassen ook hangen. Heros hoeft maar te horen dat die deur open gaat en voor je het weet staat hij bij de deur omdat hij denkt dat ‘ie naar buiten mag. Heros heeft best wel een drukke gemoedstoestand. De baasjes van Heros mopperen wat en willen dat hij rustig wordt. Na het duidelijk aangeven van een commando gaat Heros zitten. Heros is nog steeds druk. Druk in zijn brein en druk in zijn lichaam.

Zijn verhaal begint hier al. Vervolgens mag Heros los mee. Heros woont aan de rand van het bos en wandelt zo het bos in. Echter elke keer is het raak! Heros schiet de bosjes in en eet alles wat daar ligt, tot vervelends aan toe. Hero wordt elke keer flink gecorrigeerd.

Maar wat nu als je al eerder vanuit meer verbinding had gewerkt? Wat als je hier al een hond met een rustige gemoedstoestand had? En je dan met je hond ging communiceren? Dat je daar ging managen en begeleiden? Die gemoedstoestand, bepaalt nog het slagingspercentage van het geen jij wilt behalen met je hond. De rust, de impulscontrole en het zelfdenkend vermogen van je hond geven het grootste resultaat. Echter trainen we hier vaak het MINSTE op.

Dit voorbeeld is niet anders dan de auto waar Balou en Nora uitkomen of de bench van Figgi. Waarom niet? Omdat er eerst ‘A ‘gecommuniceerd wordt (het wordt iig ook niet opgepakt) en vervolgens wordt er op ‘B’ gecorrigeerd of wordt daar de hulpvraag gesteld.

Gemixte signalen!

Dit is natuurlijk ook moeilijk. Moeilijk omdat we het heel vaak niet weten of zien. Ik zie zo vaak mensen, inclusief deskundigen die werken met honden, die vooral vanuit conditionering werken. Er mist nog zoveel subtiliteit dat het mij altijd een beetje verdrietig maakt omdat er zoveel meer kansen liggen als je VEEL eerder in het verhaal stapt en je daar dus ook niet je hond hoeft te corrigeren, flink toe te spreken of boos te worden. Omdat je al veel eerder een hele subtiele grens hebt neergelegd. Juist door de miscommunicatie en de conditionering in hondenland zitten we zo vast in ons eigen web!

Er missen zo vaak nuances. We zitten vooral te werken vanuit het symptoom. We stellen de hulpvraag en krijgen daar antwoord op.

Oké dan, ik heb nog een voorbeeld…

Rosa en Joey schakelen mijn hulp in voor hun Drentse Patrijs Buddy. Buddy wil alleen maar aandacht! De hele dag door, naast dat zijn baasjes er knettergek van worden en hier duidelijk een hulpvraag hebben staat Buddy stijf van de spanning. Buddy heeft geen moment rust. Natuurlijk wil een hond aandacht, een knuffel en een aai over zijn bol. Maar een hond wil ook rust! Zowel geestelijk als fysiek. Anders ontstaat er stress. En Buddy liet heel wat stress zien, alleen al lichamelijk zag je duidelijk dat hij last had van de situatie.

Om in te gaan op de hulpvraag viel mij direct op dat Rosa en Joey nogal gemixte signalen communiceren. Op het moment dat Buddy er aan kwam lopen ging direct de hand naar Buddy toe om hem aan te halen. Er werd gepraat en of Buddy nou wel of niet omhoog schoot, hij werd maar geaaid en geaaid.

Op het moment dat Buddy geaaid werd vraagt Joey aan mij, en nu? Wat moet ik nu doen? Buddy blijft maar om aandacht vragen. Maar dat is natuurlijk niet heel gek! Als er ook constant voorzien wordt in die behoefte. Dan zijn er ook nog associaties en patronen op dit gedrag. Ze doen maar omdat ze doen, zonder na te denken.

Zowel de mensen als de hond! Maar de signalen zijn wel zo onduidelijk hier voor de hond, dat het niet gek is dat Buddy werkelijk geen flauw idee heeft wat wel de bedoeling is. Daarnaast is het ook niet heel eerlijk om dit gedrag wel te corrigeren of boos te worden op Buddy, want Buddy doet dat wat Rosa en Joey gecommuniceerd hebben. Al 8 jaar lang! Buddy weet niet beter!

Wat betekent corrigeren in dit artikel?

Met corrigeren wordt niet bedoeld dat je hond ‘straft’ of naar de andere kant van de stoep trekt. Volgens mij zegt die frustratie en de machteloosheid alles over ons. Het zegt wel dat je gedrag wilt ombuigen, op welke manier je dat dan ook wilt doen.

Vaak werkt het ombuigen dan dus niet omdat je A corrigeert en vervolgens op B het gedrag wil ombuigen. Dat is dan OF heel hard werken om het voor elkaar te krijgen of het werk niet.

Last but not least…

Yuna is een cockerspaniël. Mijn hulp werd ingeschakeld omdat ze buiten zo ontzettend druk is en overal mee bezig is behalve met d’r baasjes (Peter en Marloes). Peter en Marloes communiceerden eerst ‘A’, in dit geval: “Ga je mee wandelen Yuna? Lekker naar buiten?”. Yuna schoot omhoog (letterlijk en figuurlijk). Ze sprong op, ze was druk.

Zo druk dat je niet eens fatsoenlijk je schoenen aan kon doen of Yuna kon aanlijnen. Yuna was al druk en Peter en Marloes werden letterlijk naar buiten getrokken. Is dit enkel de aanleiding van dit drukke gedrag? Nee, in dit geval van Yuna niet. Maar hier begint je verhaal wel. Want als je meer rust en ontspanning wilt, zowel voor jou als voor je hond. Dan kun je niet eerst je hond druk maken en vervolgens daar je hond gaan ‘corrigeren’.

Daarnaast is het trainen met een hond die zo in zijn stress en opwindingslevel zit onmogelijk. Vandaar ook dat mensen vaak zeggen: “met de hond trainen werkt ook niet of maar heel even en daarna ben ik hem weer kwijt” of “ik heb al zoveel geprobeerd”, herken jij dat ook?

Ga je mee wandelen Bobby?

Dit voorbeeld hierboven is wel het meest klassieke voorbeeld. Zo vaak stellen mensen de hulpvraag: mijn hond is zo druk buiten, wat moet ik doen?. Vervolgens gaan we wandelen en begint het hele circus, opgezet door onszelf. Is dat enkel de reden van het gedrag van je hond. Nee natuurlijk niet. Maar het scheelt wel een hele boel bombarie en stress. En bovenal, hoef je niet te corrigeren wat je zelf veroorzaakt hebt. Juist door zelf iets te creëeren ontstaan er heel veel dingen:

• Associaties
• Stress
• Probleemgedrag
• Hond gebruikt niet meer zijn belangrijkste zintuig: zijn neus
• Opwinding
• Gebrek aan impulscontrole
• Hond verliest zijn zelfdenkend vermogen; je krijgt het kip-zonder-kop effect

Stel je maar eens voor als je bij Bobby vanaf dag 1 gewoon Bobby bij je had geroepen of je naar hem toe zou lopen om hem aan te lijnen. Je beloond hem rustig met een aai over zijn bol of een koekje als hij fijn mee werkt. Je wacht even tot Bobby lekker ontspannen is en je gaat dan naar buiten. Want ontspanning is uiteindelijk wat we allemaal willen tijdens een wandeling.

Probeer het maar eens

Ga maar eens iets leuks doen met je hond. Dat kan wandelen zijn of iets nieuws wat je bewust gaat aanleren. Vervolgens ga je enthousiast praten en zeg je: “Ja Bobby, leuk! Ga je mee? Ga ik je in het bos vastknopen aan een boom en laat ik je alleen achter”. “Oh wat leuk voor je Bobby”.

Je doet er een hoog stemmetje bij, je doet wat enthousiast en beloont je hond door vervolgens dat te geven wat je wilt. Iets lekkers, een bepaald speeltje of je gaat wandelen. Voor je het weet heb je er zo’n dikke associatie op zitten. Terwijl je iets zegt wat helemaal niet zo leuk is!

Wat doe je vanaf het begin?

Het heeft ook heel erg te maken met wat we in het begin met onze hond doen. Of je nu een pup of een herplaatser in huis neemt. Het lijkt wel of we ons niet realiseren dat de hond vanaf dag 1 leert hoe iets wel of niet mag. De hond neemt constant zijn wereld waar in het hier en nu. Hij reageert op wat er hier en nu gebeurt.

Tijdens een puppytraject is mijn advies altijd om geen contact aan de lijn te zoeken met andere honden. We denken dat dit onder de noemer socialiseren valt. Maar daar kun je ernstig over discussiëren. Socialiseren betekent niet je hond aan iedere willekeurige prikkel blootstellen. Waarom niet? Omdat iedereen als eindresultaat graag een beheerste, sociale en vriendelijke hond wil.

Oftewel: een hond die luistert, vriendelijk is naar andere dieren en mensen en lekker in zijn vel zit.

Gedragingen terugdraaien

Heel vaak zie ik ontstaan dat we in het eerste jaar van alles doen met de hond onder het mom van socialiseren en daar vervolgens een hulpvraag gaan stellen.

Bijvoorbeeld: toen je je hond (pup of herplaatser) net in huis had mocht hij contact maken met iedere hond. Zowel los van de lijn als aangelijnd. Naarmate je hond langer bij je is of groter wordt (in het geval van een pup). Gaan we hulpvragen stellen. Zoals:

Mijn hond:

• Wil naar iedere hond toe (ja, dat is natuurlijk niet zo gek)
• Valt in één keer uit naar andere honden en/of mensen
• Trekt aan de lijn als hij wat ziet (terwijl in die eerste periode dit vaak stimuleren. Kijk een eend, kijk een hond, kijk eens leuke mensen etc)
• Luistert niet meer als hij andere honden en/of mensen ziet
• Kan niet los van de lijn omdat hij naar iedereen toe wil
• En ga zo nog maar even door.

Lees maar eens mee in dit artikel: spelen met andere honden.

Wat corrigeren we nu eigenlijk?

Wist je dat we heel vaak ons eigen werk moeten corrigeren? Wist je dat je echt heel veel kan voorkomen door te letten op wat JIJ communiceert. En je kunt enkel goed communiceren als je weet en begrijpt wat je hond nodig heeft. Dat begint bij kennis en bewustwording. Zonder je ergens bewust van te zijn, kun je ook niet iets veranderen.

Hoe vaak doe jij dat?

• Hoe vaak wakker jij iets aan wil je vervolgens dat je hond hier ander gedrag laat zien?
• Hoeveel associaties heb jij inmiddels al gecreëerd?
• Hoevaak heb jij jezelf eigenlijk al tegengesproken?
• Hoevaak beloon jij die onrust van je hond?
• Hoevaak heb jij die onrust zelf veroorzaakt?

Ik kan nog wel 10.000 woorden verder gaan…

Ja, ik kan nog wel wat woorden toevoegen aan dit artikel. Er zijn zoveel praktijkvoorbeelden waarbij ik dagelijks zie dat we dingen communiceren die op de eerste plaats erg onduidelijk voor de hond zijn. Maar op de tweede plaats ook niet geheel terecht zijn en vooral de omgekeerde wereld zijn.

Het trainen met je hond en de manier waarop heeft nogal wat nuances nodig. Het is niet zo zwart-wit als dat het vaak doet vermoeden. Dat zou niet kunnen. Samenwerken met je hond is geen standaard gegeven, het is geen apparaat. Ieder individu heeft maatwerk nodig.