Er zijn overal prikkels. Niet alleen voor jou maar ook voor je hond. We horen geluiden, we zien mensen en dingen, voelen van alles aan en ruiken veel. Als wij dat al doen, dan kun jij je wel voorstellen dat je hond dat zeker doet. Is jouw hond overprikkeld?
Herken jij dit?
- Kan jouw hond maar weinig prikkels verdragen?
- Reageert jouw hond op ieder geluidje?
- Heb jij het idee dat je hond heftiger reageert wanneer hij overprikkelt is?
- Heeft jouw hond de neiging om te slopen of te knagen/kauwen op spulletjes?
- Luistert jouw hond niet als hij overprikkeld is?
- Loopt jouw hond de hele tijd te drentelen?
- Is jouw hond onrustig aan de riem, happen in de riem, broek, alles van de grond willen pakken enzovoort?
- Alles extreem in de gaten houden?
Herken jij één van de bovenstaande punten? Zou jij willen weten of je hond overprikkeld is en wat je hier aan kan doen? Ik help je graag!
Mijn hond is overprikkeld
Je hoort het steeds vaker: ‘ja, ik denk dat mijn hond overprikkeld is en daarom zo doet’. Overprikkeling: het wordt al snel in dezelfde zin als gedragsproblemen genoemd. Tegenwoordig is er bij ongewenst gedrag al snel het etiketje overprikkeling.
Het advies wat daar voor gegeven wordt is minder met je hond doen. Maar waar zijn de nuances gebleven en vooral het maatwerk? Want is dat dan de oplossing? Zijn dingen niet uit zijn verband getrokken? En wat betekent overprikkeling dan eigenlijk? Is de motivatie van het gedrag van je hond daadwerkelijk overprikkeling? Of is dat slechts het zichtbare gedrag dat naar voren komt, maar niet het daadwerkelijke probleem?
Kritisch denken
Zo, dat zijn nogal wat vragen hé? En ik zou er meer kunnen verzinnen. Dat kritisch nadenken over wat je voorgeschoteld krijgt, zou een must moeten zijn. Want wat is er nou daadwerkelijk aan de hand?
Wat hebben jij en jouw hond nodig om optimaal te kunnen functioneren en dus het gedragsprobleem te kunnen begeleiden? Dat begint op de eerste plaats door het probleem vanuit de kern te tackelen en niet op het symptoom. Iets dat er zo uit ziet of zich zo gedraagt betekent niet dat dit ook hetgeen is waar daadwerkelijk de hulpvraag ligt.
Overprikkeling bij honden
Overprikkeling bij honden kan zeker voorkomen, laten we dat voor op stellen. Wist je dat het onderscheid tussen overprikkeling en onderprikkeling soms wel moeilijk te onderscheiden is?
De gedragingen lijken enorm op elkaar. De motivatie van het gedrag van je hond is het belangrijkste om te ontdekken. De nuances die daarbij horen ook. Kijk maar eens mee, dit is het lijstje van onderprikkeling.
Je hond kan overprikkeld zijn, maar ook een gebrek hebben aan prikkels. Oftewel: gedragsuitingen die ontstaan vanuit een teveel aan prikkels of een gebrek aan prikkels lijken erg veel op elkaar. Het geven van veel beweging moet wel in balans zijn met een aantal hele belangrijke factoren. Daar ligt ook de clou vaak van de motivatie van, uitziend, overprikkeld of onderprikkeld gedrag:
- Het gebrek aan een zelfdenkend vermogen
- De hoeveelheid opwinding van de hond
- Gebrek aan samenwerking en connectie tussen baas en hond
- Het gebrek aan impulscontrole
- Het gebruiken van het belangrijkste zintuig van de hond; de neus
- Ontspanning in het brein van je hond!
Te veel prikkels
Logischerwijs wordt overprikkeling al snel gelinkt aan de hoeveelheid prikkels die hond binnen krijgt. Maar is dat enkel waar het om gaat? Nee, ik denk het niet. Dat is te kort door de bocht. Alleen al uit de ervaring blijkt dat minder prikkels voor je hond ook vaak niet de oplossing is.
Behalve dat er inderdaad niet meer bij kan komen. Daar train je echter niets mee. Vaker zie je dat er een gebrek is aan stabiliteit, rust en beheersing in het koppie van de hond! Omdat de hond zoveel doet als kip-zonder-kip. En daar hebben wij een aandeel in!
Lees maar eens mee in deze artikelen bijvoorbeeld:
- Opwinding bij honden
- Mijn hond is druk
- Hoeveel slaap heeft een hond nodig?
- Stresssignalen bij honden
- We zeggen ‘A’ en corrigeren vervolgens op ‘B’
Overprikkeling heeft consequenties
Overprikkeling heeft consequenties in algemene zin. Het kan maken dat je hond (heftiger) reageer op prikkels dan hij normaal gesproken misschien zou doen. Veel honden krijgen te weinig hersteltijd en staan ‘altijd’ aan.
Met een (te) vol prikkelemmertje kan een hond nooit met een gezonde dosis stress reageren. Voorbeelden van hulpvragen die hier uit kunnen ontstaan zijn:
- Angst voor vuurwerk/knallen
- Angst voor onweer
- Uitvallen
- Blaffen als de bel gaat
- Moeite hebben met prikkels in algemene zin
- In 1 keer reageren op een prikkel, terwijl hij dat normaal niet doet
Je moet minder doen met je hond
Minder doen met je hond wordt als random advies gegeven. Dit gebeurt van professionals die met honden werken, de dierenartsen tot de buurvrouw die in het bos loopt en dit toevallig op internet gelezen heeft. Wat betekent dat; minder doen? We slaan de plank hier volledig mis! Dat staat even los van het advies in de juist context, maar dat is nou precies de clou.
Adviezen worden vaak niet gegeven in de juiste setting. En dus is er gebrek aan maatwerk. Je kunt niet zomaar minder gaan doen als daar het probleem niet ligt. Je kunt het natuurlijk wel doen, maar de kans is groot dat daar je antwoord niet ligt. Net zoals veel dingen is dit aardig uit zijn verband getrokken. Je behandelt dan enkel het symptoom en er wordt niet gekeken naar de motivatie van het gedrag. En daar gaat het om: waarom doet de hond wat hij doet?
Symptomen van overprikkeling bij honden
- Sloop gedrag
- Stress signalen (hijgen, tongelen, beven/trillen, grote pupillen, ijsberen, overmatig likken enzovoort)
- Onbesuisd (zonder doel) rondstruinen in het losloop gebied
- Je overal volgen
- Hyperactiviteit
- Overmatig blaffen/piepen
- Je constant achtervolgen
- Niet goed alleen thuis kunnen zijn
- Weinig slapen
- Trekken aan de lijn
- Niet meer luisteren
- Concentratie problemen
- Bijterig worden
- Happen
- Onrustig zijn
- Overal op reageren (extreem alert zijn)
- En dergelijke symptomen
De signalen van je hond dienen als communicatie. Daar kun je geen standaard motivatie voor vinden. Wat de motivatie is van jouw hond, in de juiste setting en context is verschillend dan die van een andere hond. Kijk naar wat jouw hond nodig heeft.
Gebrek aan prikkels
Een gebrek aan prikkels kan er voor zorgen dat je hond zich gaat vervelen. De hoeveelheid beweging, mentale stimulatie en uitdaging die je moet geven verschilt heel erg per hond. Je hebt te maken met de leeftijd van je hond, het ras, de gezondheid en grootte.
Je moet altijd zorgen voor balans. Jij bent degene die balans kunt creëren. In de hondenwereld is niks zwart-wit, simpelweg omdat je met levende wezens samenwerkt, dat wat voor jou hond wel werkt hoeft voor de hond van de buurman niet te werken.
Beweging is een belangrijke behoefte van de hond, die behoefte mag in ieder geval niet ondersneeuwen.
Instinct gedreven energie
Dat er aandacht is voor overprikkeling is fantastisch! Het is niet onterecht en kan grootse dingen doen in de begeleiding voor jou en jouw hond. Dat gegeven mag er zijn. Laten we nog wel iets belangrijks aankaarten. Jouw hond is gedreven voor een bepaalde reden.
Die instinctieve gedreven driften zijn aanwezig. Het is zo belangrijk dat jouw hond die hoeveelheid beweging zowel mentaal als fysiek kwijt kan. We denken dan vaak aan urenlang lopen en rennen aan de fiets. Maar dat is niet wat er van nature zou gebeuren, juist die mentale beheersing is zo belangrijk.
Opgekropte frustratie
Ja en daar kan die opgekropte frustratie zeker vandaan komen. In feite is die instinct gedreven ambitie van de hond constant aanwezig. Hij moet wel zijn ‘talent’ of zijn ‘ei’ kwijt kunnen. Dat betekent niet dat je dus maar uren iets moet ondernemen met je hond. Want dat gaat vaak een kip-zonder-kop wandeling worden.
Nee, het betekent vooral dat je alternatieven moet verzinnen voor de potentie die jouw hond heeft. En dat is niet enkel dat dagelijkse rondje dat je maakt. Daar is meer mentale en fysieke uitdaging nodig. In verschillen de vormen, zoals: impulscontrole, hondensport, speuren, snuffelen, actieve vorm van beweging (fietsen, canicross), balans en coördinatie spellen, mentale balans tussen rust en uitdaging enzovoort.
Hardlopen om je hoofd leeg te maken
Je kent het misschien wel. Even hardlopen, sporten, een lekkere wandeling maken of wat dan ook. Iets fysiek doen om je hoofd leeg te krijgen. Wat de reden dan ook is dat je hoofd vol zit. Het werkt, het is nodig. Het is nodig om te voorkomen dat er frustratie in je gaat zitten.
Het is nodig om af te voeren. Omdat gevoel te krijgen dat je weer helder na kan denken. Je hond heeft dat ook nodig. Het zorgt voor afvoering van stress in het hele lichaam en het brein van je hond.
Regels stellen en verwachtingen creëren
Het komt heel vaak voor dat we wel voorzien in beweging maar geen regels en verwachtingen creëren. Je kunt je voorstellen dat dit samen in balans moet zijn. Regels zijn niet (alleen) voor jou, maar juist ook voor je hond. Regels, grenzen en beperkingen zorgen ervoor dat de hond weet waar hij/zij aan toe is. Juist tijdens situaties waarin jouw hond dit het meest nodig heeft.
Hoeveel, in welke vorm en op welke manier jouw hond die regels nodig heeft dat verschilt per hond en situatie (maatwerk). Veel regels die we hebben in en buitenshuis zijn voor ons zelf. Als de hond niet op de bank mag of alleen in de kofferbak van de auto, dan is dat omdat wij de bank netjes willen houden of omdat we de auto schoon willen houden.
Soms kan het verstandig zijn om de regels en grenzen die jij hebt onder de loep te nemen? In welk belang zijn deze grenzen gesteld en wat heeft je hond daaraan? Help je hem daar echt mee? Dat zou je belangrijkste uitgangspunt moeten zijn.
Keuzes maken
Die regels en grenzen hebben niet per se te maken met bepalen wat de hond moet doen. Nee, integendeel! Het heeft te maken met de keuzes die men maakt. En daar ligt precies het probleem. We maken vaak geen keuzes en daar kan probleemgedrag uit ontstaan.
Die keuzes ontstaan vaak door een gebrek aan kennis, niet weten wat we moeten doen, alle tegenstrijdige adviezen, emoties (we vinden het zielig, voelen ons schuldig) etc. Regels en grenzen hebben te maken met een richting. En keuzes geven richting.
Voldoende rust/slaap
Volwassen honden slapen gemiddeld 12 tot 14 uur per dag! Wanneer een hond te weinig slaapt is hij fysiek en mentaal niet in staat om alles te verwerken. Denk hierbij aan prikkels en lichamelijke bewegingen. Wanneer een hond uitgerust is is hij beter in staat om de prikkels en lichamelijke activiteiten te verwerken. Veel honden hebben een tekort aan rust omdat ze ons de hele dag achtervolgen, overal op reageren etc.
Dat is een signaal dat je hond behoefte heeft aan rust. Veel mensen verwachten dat de hond dit zelf oppakt, maar het tegendeel is vaak waar, hier moeten wij onze honden bij helpen. Door je hond duidelijk te maken wat jij van hem verwacht, begrijpt hij beter wat er van hem verwacht wordt. Op dat moment geef je je hond een taak.
Een kort lontje
Heel vaak denken we dat onze honden zomaar wat doen. Dat ze in één keer op andere honden afstruinen, uitvallen, weglopen, een geurtje volgen of ander ‘ongewenst’ gedrag vertonen. Wees je er van bewust dat honden veel minimale signalen afgeven die ze vaak al laten zien wat hij gaat doen.
Honden die ‘overprikkeld’ zijn reageren nog sneller op situaties omdat ze een korter lontje hebben. Dit kortere lontje kan gecreëerd zijn omdat ze de plek/situatie te heftig vinden, het spannend vinden, geen of te weinig rustig krijgen waardoor ze de prikkels niet goed kunnen verwerken.
